| ___________________________________________________________ |
Geluidsopname van de luidklok door Ed Hartman (2017)
| ___________________________________________________________ |
De torenklok die de naam Maria draagt, één van de oudste van De Marne, stamt uit 1482 en is gegoten door Herman. Deze klok heeft randversieringen van de apostelen, en een randschrift in gotische letters. Verder aan de voor en achterkant een afbeeldimg van Maria en Kunibert.
Bovenste randschrift:
‘HER HINRICK KERCKHER. IJWE TO EWER. BAUKE TO EWER. HARMA MEYNERSSOEN KERCKVOGHEDEN WEREN HERMAN MI GOET.
Onderste randschrift:
ANNO DNI MCCCCLXXXII. MARIA BIN ICK GHEHETEN. KERSPEL TO SURDIKE LEITE MI GETE’.
In de randschriften afbeeldingen van de heiligen: Petrus, Paulus, Andreas, Bartholomeus, Johannes, Jacobus, Thomas, Mattheus, Matthias
Op de voorzijde staat een afbeelding van Maria met het kind Jezus.
Op de achterzijde staat een afbeelding van de Heilige Kunibertus.
Deze naam op een torenluidklok uit 1482, roept vragen op. Is het toeval òf is er een herinnering aan verbonden? Sint Kunibertus leefde rond het jaar 600 en was leermeester van Dagobert, koning van het Frankenland. Hoe hij hier is gekomen is niet bekend. Maar het is wel toevallig dat die naam in de Groninger Ommelanden, in één van de kleinste dorpjes, honderden jaren later op een oude torenklok gevonden wordt. Zijn naam komt in de Groninger Ommelanden op geen enkele luidklok voor.
(Moeten we daarom onze kerk maar Kunibertkerk noemen?)
| ___________________________________________________________ |
Naar Iwe en Bauke toe Ewer
| ___________________________________________________________ |
Doorsnede klok 100,9 centimeter, gewicht 669 kg, slagtoon gis1
De klok is in 1482 gegoten door Herman, die in Groningen en Friesland meer luidklokken heeft gegoten.
Opvallend is dat in vele publicaties de teksten op de luidklokken niet helemaal gelijkluidend zijn.
Zie:
Luidklok Maria Zuurdijk teksten
Maria klokken in de provincie Groningen e.d..
Klokkengieter Herman
| ___________________________________________________________ |
Kunibert van Keulen, * ± 600 Keulen, † ± 12-11-663 Keulen, werd in 627 de 9e bisschop van Keulen, daarvoor was hij aartsdiaken in Trier. Het verhaal gaat dat hij na zijn benoeming tot bisschop door een duif naar het graf van Sint Ursula wed gebracht.
Als bisschop van Keulen was hij een van de raadsmannen van Dagobert I, en na de dood van Pepijn werd Kunubert rijksbestuurder. Hij maakte zich sterk voor de schriftelijke herziening van het Merovingische wetboek, de Lex Ripuaria.
Tijdens de ambtsperiode van Kunibert bloeiden de kerken en klooster in zijn bisdom. Na zijn dood werd Kunibert in 1168 heilig verklaard.
Zijn relieken werden begraven in de Sint Kunibertkerk te Keulen (de Kunibertschrijn uit 1869).
De kerk werd 1247 gewijd aan hem. In 1248 werd pas aan de bouw van gotische Dom van Keulen begonnen.
Op de voor- en achterzijde zijn voor het uitbreken van de oorlog met witte verf markeringen aangebracht.
De markering 4/36 is nog niet duidelijk. Het gewicht van de klok 669 KG is omcirkeld.
De letter M stond voor Monumentaal, onder alle omstandigheden te behouden.
Het mocht evenwel niet baten. In 1942 of 1943 werd ook “Maria” gevorderd en weggevoerd. Van de 296 uit de provincie Groningen geroofde klokken keerden er uiteindelijk 130 weer terug. 166 klokken verdwenen er in de Duitse smeltovens. In geheel Nederland zijn van de 6700 klokken ca. 4700 in de smeltovens teloorgegaan!
| ___________________________________________________________ |
Meester J.S. van Weerden beschrijft de klokkenvordering in Zuurdiek Mien DÖRPKE (blz. 5) alsvolgt:
En din nòg de toornklòk. Naar ‘t uterlek ongeschonden, moar een ‘t begin van tijde wereldoorlòg, ien 1942, dou ale toornklòkken deur Duutsers vörderd werren, is ook hai noar beneden hoald en aan vout van toorn deel zet. Doar is hai nait beter van wòrren. Dou hai doar op ‘t òfhoalen wachtte, is op ‘n nacht de iengoten klepelboog, doar klepel aan hong, der oetvrongen. Dou oorlòg òflopen was, is klòk weeromkomen en dou is klepelboog deur ‘n zwoare iezern vervangen, moar zien stem, dij veurtied zo wonderhelder en zuver was, is ter nait mooier op wòrden. Dij van dit alles gaan wait het, maakt doar niks van, moar as ie goud toulusteren, heer ie ‘t wel. En ‘t was zo’n mooie òlle klòk. Hai is al van 1482, versierd met apòstelbeelden en ‘n randschrift ien Gotische letters, dij ons van zien ontstoan vertelt. []
Verder staait aan verkant nòg ‘n beeltenis van Marioa met kind Jesus en aan achterkaant ain van Sunt Kunibertus.
Dij leste noam, en dat op ‘n toornklòk van 1482, ropt vragen op. Is ‘t bloot touvaal, dat dizze noam der op staait òf is ter ‘n herinnern aan verbonden? St. Kunibertus, dij om ‘t joar 600 leefde en leermeester west het van Dagobert, keunink van Frankenlaand, het ‘n zendensrais ondernomen ien de Vraize landen, moar hou wied hai komen is, is nait bekend.
Moar ‘t is wel touvalleg, dat dij noam ien de Grunneger Ommelanden, ien ain van de klaainste dörpkes, honderden joaren later deur middel van ‘n òlle toornklòk nòg es weer ien herinnern roepen wòrdt.
Meester J.S. van Weerden was muzikaal goed onderlegd en woonde tegenover de kerk in het schoolgebouw. Met zijn geoefende oren zal hij het nieuwe geluid van de klok als gruwelijk ervaren hebben.
| ___________________________________________________________ |
Een bekend rijmpje uit die tijd: “Wie met klokken schiet, wint de oorlog niet“.
In Hornhuizen waren ze al een stap verder. Op de klok werd geschilderd: “wie de klok steelt uit de toren, heeft de oorlog reeds verloren“.
Wellicht ingegeven door de vele bommenwerpers die op de dag en in de nacht overvlogen?
Seyss-Inquart hield op zondag 11 oktober 1942 in “Musis Sacrum” te Arnhem een toespraak ter gelegenheid van de oprichting in 1940 van de Arbeitsbereich der NSDAP in Nederland.
Een dag later dag nog drukte de Nederlandse kranten de toespraak integraal af. In zijn rede refereerde de Rijkscommissaris aan de ‘noodzakelijke’vordering van de kerkklokken in het bezette Nederland:
“Een ding wil ik nog kort vermelden”, zo ging de Rijkscommissaris verder, “Gij weet, dat wij thans de kerkklokken wegnemen. Dat is een volkomen natuurlijke maatregel. Het is steeds zo geweest, dus reeds voor eeuwen, wellicht zelfs 1000 jaar geleden, dat men in goede tijden de schatten in de kerken geplaatst heeft. Wanneer dan oorlogen kwamen, werden de kelken en monstransen weggenomen en als oorlogsschat gebruikt, om het vaderland te beschermen. Daartoe kan men dus op zijn minst ook de kerkklokken rekenen, die naar onze begrippen nog lang niet behoren tot zulke godsdienstige voorwerpen als een monstrans of een kelk. Het spreekt vanzelf, dat wij hier iedere gram koper, tin, enz. mobiliseren.
Wanneer thans van enigerlei zijde zij het ook een geestelijke, tot mij de vraag gericht wordt, hoe ik dat kan doen, zou ik hem hier willen antwoorden: “Mijnheer, ik verwonder mij zeer dat gij niet vrijwillig gekomen zijt, om den Duitschen soldaat dit koper aan te bieden, opdat hij het bolsjewisme van uw grenzen zal afhouden”.
(Bron: Niod.nl)
| ___________________________________________________________ |
Zuidzijde
Naast de afbeelding van Maria met Kind zijn 2 “klokjes” afgebeeld. Op de klok van Oostum is ook een klokje afgebeeld, waarvan men denkt dat het het gietersmerk van Henric is. Zouden de 2 klokjes op de kolk van Zuurdijk het gietersmerk van Herman zijn? Op de klok van Ulrum zijn geen klokjes afgebeeld. Op de klok van Schagen?
In de stralenkrans (=nimbus) AVE + MARIA + GRACIA (=wees gegroet, Maria vol genade)
[Apostel ?] MARIA [apostel?] BIN ICK
| ___________________________________________________________ |
Noordzijde
In de stralenkrans (=nimbus) S + Kunbertus (S = Sancta) (een soortgelijke afbeelding heeft ook de Maria klok van Zandeweer, echter de heilige is daar S. Ludger)
| ___________________________________________________________ |
Heiligen/Apostels
Op de Maria klok van Zandeweer is deze apostel ook afgebeeld.
| ___________________________________________________________ |
Vergadering van Stemgerechtigde leden op Maandag 10 Mei 1925 des avonds half 8.
C. Doornbos, J.S. van Weerden, Jan J. Bos, Dj. Siccama, A. Huizing, E. Koning, K. Loots Jzn. H.J. Zijlma, J. Koning, A. Spiets, P. Lap, A. Lap, T. Pruis, K. Anneijes, T. Munting Jan. Aanwezig 15 stemgerechtigde leden.
Nadat de pres. kerkvoogd de vergadering heeft geopend, leest de secr. kerkv. de notulen, welke onveranderd worden goedgekeurd.
Als eenig punt der agenda is aan de orde: Vernieuwing van het klokgestoelte.
Sedert eenige jaren werd het steeds moeilijker, de klok te luiden, zoodat 2 man moeite hebbende slag er in te houden, zelfs maar gedurende korten tijd, wat vooral bij begrafenisluiden een groot ongerief is. Kerkvoogden hebben daarom door smid en timmerman de luidinrichting doen nazien en de klok van een nieuwe luidbalk voorzien, zonder dat dit merkbare verbetering gaf. Daar ten slotte bleek, dat het geheele klokgestoelte beneden vermolmd was, werd besloten, het geheele klokgestoelte grondig te doen verbeteren. Te dien einde werd prijs opgave gevraagd bij den heer Bremer, molenmaker te Paterswolde en Gebr. Van Bergen, klokgieters te Heiligerlee.
Van den heer Bremer de volgende opgave in:
1. grondig herstel van het houten gestoelte f 485
2. geheel nieuwe eiken stoel f 716
3. nieuwe ijzeren klokstoel met eiken balklaag f 550 (I ijzer)
Van de firma Van Bergen kwam de volgende opgave:
1. nieuw dubble T ijzeren gestoelte f 320.
2. nieuw gesmeed ijzeren klokstoel met nieuwe eiken luidas f 425.
Boven de prijsopgave van de firma Van Bergen zou dan komen ten laste van Kerkvoogden het leggen van een zolder, waarop de klokstoel geplaast zou moeten worden.
De kerkvoogden stellen nu voor, over te gaan tot aankoop van een klokstoel volgens de 2e opgave der Gebr. Van Bergen, dus een gesmeed ijzeren à f 425, welk voorstel wordt aangenomen met 15 stemmen vòòr en 1 blanco.
Voorts verkrijgen zij machtiging, te dezer zake alle stappen te doen, die ze noodig oordeelen om het gestoelte zoo spoedig mogelijk geplaatst te krijgen.
In verband hiermee komt aan de orde de vraag, op welke wijze getracht zal worden, de gelden bijeen te brengen. Kerkvoogden stellen voor, een hoofdelijke omslag te heffen, terwijl de heer a. huizing voorstelt, de kosten ten laste van het bezit der kerk te brengen. Het voorstel A. Huizing wordt in stemming gebracht, nadat een amendement is aangenomen, dat, wanneer uit de stemming blijkt, dat het voorstel Huizing verworpen is, het voorstel der Kerkvoogden zal worden geacht te zijn aangenomen.
De uitslag der stemming is 6 stemmen vóór, 6 stemmen tegen en 2 stemmen blanco.
Daar de stemmen staken, is dus het voorstel Huizing verworpen en bijgevolg dat der Kerkvoogden aangenomen. Toch wordt, in verband met den uitslag der stemming, besloten, de gelden voorloopig uit de kerkelijke fondsen voor te schieten en later te zien, hoe definitief zal worden gehandeld. Misschien blijkt ook nog mogelijk, te dezer zake een bijdrage van de diaconie te krijgen.
Daar er verder niets meer aan de orde is, sluit de Pres. Kerkvoogd de vergadering. C. Doornbos pres. J.S. van Weerden secr.
Situatie 04-11-2017
| ___________________________________________________________ |
Vergadering van den Kerkeraad der Ned. Herv. Gemte op Donderdag 18 Maart 1926 ‘s avonds 7 1/2 u. bij wed. Datema.
[] verder komt nog ter bespreking art 28 R. op de diaconiën, dat de Kerkeraad graag toegepast zag voor hulp aan de Kerkvoogdij – voor twee jaren is met het oog op de klokkestoel, een daartoe strekkend verzoek gedaan, maar wegens onvoldoende toelichting is er afwijzend op beschikt.
De consulent merkt op, dat zaken als deze eigenlijk niet voor vacature tijd zijn, maar door den eigen predikant moeten behandeld – nochtans wil hij mettertijd wel eens nader ingelicht worden wat de klokkestoel betreft.
| ___________________________________________________________ |
Vergadering van den Kerkeraad der Ned Herv. Gem. Zuurdijk op dinsdag 14 Februari (1927) ten huize van Mej. Datema.
Even over zeven opent de voorzitter de vergadering. Alle broeders zijn aanwezig. []
De brieven naar het Class. Bestuur en ’t Prov. Kerkbestuur, belangende art 28. Regl. op de Diaconieën, om de Kerkvoogdij voor ‘eenmaal te steunen met een som van f 350 voor de Kerkvoogdij tegemoet te komen inzake de kosten voor het luidgestoelte gemaakt, worden allereerst behandeld, geschreven, geteekend. []
| ___________________________________________________________ |
Luidklok Maria Zuurdijk teksten