De steen voor de voai en moui van Armhoes Joapke, en alle andere vergetenen, staat op de noordkant van het oude kerkhof.
De gedenksteen is ontworpen door Bertus Onderwater, van steenhouwerij ‘de Schreef’ in Schouwerzijl.
Op de steen staat de tekst van Geuchien Zijlma (1842 – 1922).
Hij was boer, maar ook schrijver over Zuurdijk, en vertelt in ‘Ons dörpke’, ‘Herinneringen oet mien jongenstied’ over ‘armhoes Joapke’, een weesjongen uit het diaconiehuis. Schoolgenoten plaagden hem soms door te vragen waar zijn vader en moeder begraven lagen. Hij begon dan te huilen en zei dat hij dat niet meer wist, want meester had ‘slicht moakt’, oftewel, het bultje was weer gelijk gemaakt, want het kerkhof moest er goed, netjes onderhouden, uitzien.
‘Woar leggen dien voai en moui, Joapke?’ Den begund’ er te reeren en zee: hij wit ‘n nyt meer. Verleden joar har der ‘t nog zyn kend maor nou was ‘t gras er al overwossen. Nee, ‘t stumper Joapke wist nyt meer, en kon ‘t ook nyt meer wyten, want kerkvoogden wollen er ‘n knappe boudel hemmen, en meester arbaidde op ‘t grasgewas; zoodounde waszen dei rauwe ophoogseltjes al weer slicht maokt; ‘t was ja aan noorkant. ‘t Gras wös er al gelieke weelderg weer over hen, en ‘n poaltje stond ‘er nyt’.
De feestelijke onthulling op 13 december 2009
Op 13 december om 15 uur was de feestelijke onthulling van de gedenksteen. Het programma bestond uit muziek (weer een potpourriconcert voor Joapke!), poëzie van Jane Leusink, oud-inwoonster van Zuurdijk, en een hapje en een drankje en uiteraard de officiële presentatie. Het was tevens het startschot van de acties voor de restauratie van het Rohlfingorgel.
Hoe het begon
‘Heb je nog een idee liggen dat nodig gerealiseerd moet worden? Maar heb je hiervoor onvoldoende of helemaal geen geld? Dan is nu je kans gekomen om dit mogelijk te maken’, met dit verzoek richtte de Stichting Oude Groninger Kerken zich onlangs tot de plaatselijke commissies van die stichting. Het antwoord van Zuurdijk was volmondig ja, een gedenksteen voor ‘armhoes Joapke’! en………Zuurdijk werd genomineerd!
Waarom een gedenksteen voor Armhoes Joapke?
Er bestaat een oud verhaal, ooit opgeschreven door Geuchien Zijlma, over jongetjes die rond onze Zuurdijkster kerk aan het spelen waren. Ze schepten op over de prachtige graven waar hun opa’s en oma’s, ooms en tantes onder begraven lagen. Allemaal, behalve Joapke van het armenhuis, want toen zijn vader en moeder stierven was er geen geld voor zo’n mooi graf, zelfs niet voor een houten kruisje. Rijke mensen uit Zuurdijk werden vroeger aan de zuidkant van de kerk begraven, de armen kwamen aan de noordkant, hoogstens met een houten kruis er bovenop, maar dat rotte weer snel weg.
Vandaar dat het tegenwoordig wel lijkt alsof er daar helemaal niemand onder de groene zoden ligt. Een tijd geleden kwam het idee op om ook de vergeten overledenen van ons dorp te eren.
Steenhouwer Bertus Onderwater uit Schouwerzijl ontwierp daarvoor een klassiek grafmonument waarop het verhaal van Armhoes Joapke centraal staat. Zuurdijk werd één van de drie genomineerden en won glansrijk!
De acties
Er werden allerlei acties gevoerd om kaarten te verkopen. Alles onder het motto ‘Stuur Joapke een kaartje!’
Voordat de actie van start ging was er al een website in de lucht, met bovenstaande foto’s, gemaakt door Ingrid van der Spoel, Artemisia Photography met kinderen van Zuurdijk, gekleed in Ot en Sien-kleren van OLM Het Hoogeland, die opschepten over de grafstenen, en Joapke die het graf van zijn vader en moeder niet kan vinden.
De site was belangeloos ontworpen door Chistianne Putting, Nu nog mooier, in Warfhuizen.
Rieks Torringa, boer, geboren op Stoepemaheerd op Zuurdijk, fietste allemaal nazaten van Zuurdijk af.
Er was een ‘Potpourrieconcert’ voor Armhoes Joapke, waar veel musici, zowel beroeps als amateurs, uit de streek belangeloos aan mee werkten.
De toegang, maar ook alle consumpties, waren in kaarten voor Joapke. Veel gereken!
Zie ook het verhaal voor Joapke van Klaas Pieterman.
De kunstveiling op Zuurdiekster dag (9 mei), met veilingmeester Jan
van Weerden van galerie Art & Job, was een groot succes. Alle kunstwerken waren gratis beschikbaar gesteld. De betaling was weer in kaarten voor Joapke, dus opnieuw veel gereken!
Max van den Berg, commissaris van de Koningin van Groningen, opende de veiling door de kerkklok te luiden.
Dinsdag 12 mei heeft Zuurdijk 1791 kaarten over kunnen maken,die dus allemaal met elkaar opgebracht zijn. Op 13 mei, tijdens het jubileumfeest van de 40 jarige SOGK, werd bekend gemaakt wie de winnaar is geworden! We zijn nog altijd trots op onze prestatie.
Dank, allen, die ons hebben gesteund, en allen die belangeloos hebben meegewerkt, de musici, de kunstenaars en alle anderen! Zonder al deze hulp was het ons niet gelukt.
Liedje voor Joapke
(geschreven en gezongen door 3 amateurzangeressen tijdens het potpourriconcert, op de melodie van ‘Das klinget so herrlich’, uit de opera ‘Die Zauberflote’ van Mozart , wordt gezongen door het personage Papageno.)
Een liedje voor Joapke
Een lied voor Zuurdiek!
Dit project is voor Groningen
Echt waarlijk uniek!
Steunt allen, steunt allen
Dit mooie idee
En help met veel kaarten
De steen op z’n stee!
Is er in heel Nederland
Zo’n project te vinden?
Hiermee kunnen wij gerust
Deze strijd aanbinden!
Dit verdient toch ieders steun
Dit verhaal is wunderschön
Dit verhaal is wunderschön!
Is er in heel Nederland
Zo’n project te vinden?
Hiermee kunnen wij gerust
Deze strijd aanbinden!
Een liedje voor Joapke
Een lied voor Zuurdiek!
Dit project is voor Groningen
Echt waarlijk uniek!
Steunt allen, steunt allen
Dit mooie idee
En help met veel kaarten
De steen op z’n stee!
Alle foto’s van Joapke en de andere kinderen zijn van Ingrid van der Spoel, Artemisia Photography.
Beschrijving Kerkhof door Geuchien Zijlma in “Ons Dörpke”:
Vort noast schoul stait ’t lutje kerkje en doar rondom heije ‘t’ kerkhof. Rieken leggen der veur begroaven, en aarm menschen der achter. Zarken ben doarom hoast altemoal aan yne en poaltjes mynstal aan ander kaant. Aan Zuudkant ien schoel van kerkemuur en meesters populieren, wat was ’t doar, ducht mie ’n aannemelk steeke. Doar schient de warme zun altied, doar waait nooit gyn kolle noordewiend. Dat er wel reis tieden ien ’t leven komen kennen dat men hoast wenscht op zuk ’n zunnig, vredig plekje van alle oardsche zörg en moiten veur goud oet te risten, doarover moal ie ien joen jongestied gelukkig nyt. ’t Leven is ja nog mooi as alles joe toulacht, hou wol dat zwoar vallen. De stroalende zön vuilt zoo warm, en dei blouwe zarken zo kold.
Ien moddertied dynde ’t kerkhof gewoonlijk as speulploats.
Tusschen en op dei zarken aan zuudkant was ja zoo’n mooie gelegenheid; veur ons jongens mit tikjen en reminten, veur wichter om te bikkelen. Den zee yn: “hier legt mien voader, en ’n ander hier legt mien moeke, of wel hier legt mien Grootvoader of grootmoe of oom of tante, of bruier of zuster”. “Dit ben ons zarken en dat ben joenent”. En as armhoes Joapke der den ook bie was en wie vrougen: “woar leggen dien voai en moui, Joapke?” den begund er te reeren en zee: hy wist ’t nyt meer. Verleden jaor har der ’t nog wel zyn kend moar nou was ’t gras er al overwossen. Nee, ’t stumper Joapke wist ’t nyt meer, en kon ’t ook nyt meer wyten, want kerkvoogden wollen er ’n knappe boudel van hemmen, en meester arbaidde op ’t grasgewas: zoodounde waszen dei rauwe ophoogseltjes al gauw weer slicht moakt; ’t was ja aan noordkant. ’t Gras wos er al gelieke weelderg weer over hen, en ’n poaltje stond er nyt: woar zol ’t armhoes Joapke ’t den nog aan zyn kennen. Och, en gavven wie hom den om hom te troosten ’t overschoten brok oet ons schoulkörfke, den dreugde lutje ventje ook op slag zien troantjes weer of en hapte zoo blied you, dat hom zeker ’t all’ ander veergeten was.
Zoo speulden wie, en proatten wie, en den wol we sums boas wezen, elk op zien zarken, elk op zien groaven.
En as wie den speulden en oppasten, elk op zien zarken, elk op zien dooden, den dochten wie nyt aan dat treffende contrast tusschen leven en dood, woarvan wie ien onze onschuld zoo’n aanschouwelijk veurstelling gavven.
Of ’t misschyn ook ons ons leste rustploats worren zol, bezwoarde even min ’t gemoud as ’t levenslöt, dat ons te wachten ston. Rondom ons zag wie gloeiend licht en leven, wat harren wie den te moalen over dei gehaimzinnige duusternis en dood, woarvan wie ons doch gyn begrip vörmen konden!