| ___________________________________________________________ |
Zonder ‘n “eulieklipke” lopt klok oet “tied“!
| ___________________________________________________________ |
In 1905 stelde J. Hekma voor een uurwerk te plaatsen in de toren. De discussie en besluitvorming hierover was op zijn “Zuurdieks”. Een ieder had zo zijn eigen mening. De beraadslagende vergaderingen begonnen in 1905 en werden beëindigd in 1908! In de vergaderingen werd ook geopperd de toren te restaureren.
Moesten er wijzerplaten aan de toren komen of had men genoeg aan het geluid van de klokslag. Wie moest de klok opwinden? Een wijzerplaat in de noordzijde van de toren, de kant van de begraafplaats, was overbodig. Aan de zuidzijde, de straatkant? Men kon daar toch de klok horen slaan? In de vergaderingen werd uitgegaan van een 8-daags uurwerk. Thans moet de klok om de 5 dagen worden opgewonden. De gewichten zullen vroeger een verdieping lager gehangen hebben.
Meester J.S. van Weerden vatte het, in Zuurdiek, Mien Dörpke, puntig als volgt samen:
“ien 1908 is toorn opknapt en is ter ‘n uurwerk aanschaft, eerst met twij, maar ‘n zetje loater, doe ‘t oosten van ‘t dorp aan kerkvoogden vroug, òf zai der meschain nait bie heurden en nait van uur of tied waiten huiven, met drij wiezerploaten;”
Niet is genotuleerd wat de kosten van aanschaf en plaatsing zouden zijn.
In het Nieuwsblad van het Noorden stond het volgende:
Leeuwarder Courant 02-05-1906
NvhN 12-07- 1907
NvhN 08-06-1908
De torenuurwerkfabrikant C.F. Rochlitz uit Berlijn was echter de maker.
In 1824 werd in Berlijn door F. Leonardt een bedrijf in torenuurwerken opgericht. Bij zijn overlijden, in 1848, nam C.F. Rochlitz het bedrijf over. In 1875 werd het bedrijf overgenomen door zijn schoonzoon Heinrich Ernst. Het bedrijf bleef daarna werkzaam onder de naam C.F. Rochlitz. Omstreeks 1890 had het bedrijf ± 20 medewerkers. Na 1900 vervaardigde het bedrijf naast torenuurwerken (ook met elektrische opwinding), onder andere stationsklokken en schakelklokken. De firma Rochlitz nam deel aan de wereldtentoonstelling te Amsterdam (1883), Antwerpen (1885), en Chicago (1893). Het kreeg een gouden medaille op de wereldtentoonstelling te Parijs in 1900 en St. Louis in 1904. Het kreeg bovendien een zilveren medaille van het koninkrijk Pruisen vanwege haar technische prestaties. In de Tweede Wereldoorlog werd het bedrijf, zoals gebruikelijk was, ingeschakeld in de oorlogsindustrie. In 1984 werd het bedrijf – dat tot dan toe in handen van de familie was gebleven – overgenomen door ir. Klaus Lumbeck. De firma is tot op heden in de torenuurwerkbranche werkzaam en gevestigd in de Ringbahnstrasse 16, Berlijn.
Rochlitz-uurwerken werden vaak door de firma H. van Bergen uit Heiligerlee of de Gebr. Van Bergen uit Midwolda geleverd en geïnstalleerd. De beide bedrijven vervaardigden torenuurwerken maar hebben ook op uitgebreide schaal torenuurwerken uit Duitsland geïmporteerd. Uurwerken van Rochlitz zijn in Noord-Nederland geplaatst en functioneren door de goede kwaliteit nog steeds naar behoren.
In de notulen van de vergaderingen, gehouden in het café van de weduwe Datema, staat het volgende genoteerd:
Vergadering van Kerkvoogden, Notabelen en Stemgerechtigde en Betalende leden der Ned. Hervormde Gemeente te Zuurdijk op 30 November 1905 ‘s avonds 6 1/2 uur, Donderdagavond.
J.Huizing, E.J. Boneschanscher, R. Blink, S. Toxopéus, A. Huizing, J.J. Bos, J.L. Torringa, J. Hekma, H.J. Zijlma, C. Doornbos, G. Bos, J. de Boer, R. Nederhoed, A. Lap, A. Valk, J. Dijkstra
Aanwezig zeventien leden.
[] 4. een uurwerk in den toren door den heer J. Hekma; die het als een punt van behandeling op de e.k. vergadering wenscht te zien genoteerd; []
Vergadering van Kerkvoogden, Notabelen en Stemgerechtigde en Betalende leden der Ned. Hervormde Gemeente te Zuurdijk op Donderdag, 29 November 1906 ten huize van mej. Wed. Clason.
J. Huizing, E.J. Boneschanscher, R. Blink, H.J. Zijlma, Jan J. Bos, A. Huizing, E. Hekma, C. Doornbos, S. Toxopéus, G. Poel, G. Bos, J. Dijkstra, J. de Boer, R. Nederhoed, E. Koning
[] de Voorzitter had medegedeeld, dat de offerbus f 20,67 bevatte, en hij daartoe uitgenoodigd en door een deskundige zal doen onderzoeken of er geschikt een uurwerk in den toren kan worden geplaatst en met de andere Kerkvoogden een mogelijke restauratie van den toren zal overwegen, werd de vergadering, dewijl niemand meer iets in ‘t midden had te brengen, gesloten.
De President: J. Huizing De Secretaris: E.J. Boneschansker
Vergadering van Kerkvoogden, Notabelen en Stemgerechtigde en Betalende leden der Ned. Hervormde Gemeente te Zuurdijk op Vrijdagavond, 22 November 1907 ten huize van mej. Wed. Clason.
J. Huizing, E.J. Boneschanscher, R. Blink, S. Toxopéus, C. Doornbos, A. Huizing, H.J. Zijlma, Jan J. Bos, G. Bos, E. Koning, G. Poel, A. Lap, J. de Boer, J. Dijkstra, R. Nederhoed. Aanwezig vijftien leden.
[] Toen was aan de beurt van behandeling: “mededeeling van het resultaat van het onderzoek naar de plaatsing van een uurwerk in den toren en de besprekingen dienaangaande”.
De secretaris deelde het noodige mee en ……. de besprekingen, waarvan de kwantiteit de kwaliteit somwijlen overtrof, namen een aanvang.
‘t Is niet doenlijk, ze in een gewoon notulenbestek alle te releveeren, en zeker evenmin gewenscht.
Genoeg moge het daarom zijn, op te merken, dat de heer S. Toxopéus ze beëindigde met voor te stellen bij stemming uit te maken, of de vergadering in beginsel vóór of tegen de plaatsing van een uurwerk was. Dit werd algemeen geapprobeerd. De stemming besliste met 8 stemmen vóór, 5 tegen en 2 blanco, dat men zich in beginsel vóór de plaatsing van een uurwerk verklaarde. Aan de Kerkvoogden werd opgedragen een lijst samen te stellen en te doen circuleeren, om de noodige gelden te bekomen. Dit college aanvaardde, alhoewel eenigszins schoorvoetend, deze opdracht. []
De President: J. Huizing De Secretaris: E.J. Boneschansker
Vergadering van Kerkvoogden, Notabelen en Stemgerechtigde en Betalende leden, der Ned. Hervormde Gemeente te Zuurdijk op Vrijdagavond, 14 Februari 1908 ten huize van mej. Wed. Clason.
J. Huizing, E.J. Boneschanscher, R. Blink, C. Doornbos, H.J. Zijlma, Jan J. Bos, J. H. Zijlma, G. Poel, T. Nederhoed, G. Bos, A. Lap, J. de Boer, A. Spiets, J. Spiets Aanwezig veertien leden.
Na ‘t lezen der notulen van de vorige vergadering, welke onveranderd werden goedgekeurd, werd door den voorzitter aan de orde gesteld
1: besprekingen van een uurwerk in den toren. Deze werden geopend door den heer J.J. Bos, die met nadruk het wenschelijke van de plaatsing van zulk een uurwerk deed uitkomen. Een krachtig pleidooi daarvoor leverde ook de heer J. Hekma. Achtereenvolgens gaven verschillende voor- en tegenstanders hun meeningen te kennen. Het voorstel van den heer C. Doornbos, om den toren een majestueuzer voorkomen te geven, kon geen genade vinden bij de aanwezigen.
Een aanvullingslijst, voor het bekomen van meerdere geldelijke bijdragen aangeboden, bracht f 40 – op.
De heer G. Poel, die eerst besloten had, als klokluider te bedanken, kwam voorlopig op dat besluit terug.
Vervolgens stelde de voorzitter de gelegenheid open, om onderling van gedachten te wisselen omtrent een noodzakelijke restauratie van den toren. Verschillende heeren voerden daarover het woord. Eindelijk werd bij stemming uitgemaakt (12 voor, 1 tegen en 1 blanco), dat eerst de toren afdoende zal worden hersteld en daarna voorzien van een uurwerk met twee één of drie wijzerplaten, dat slechts om de 8 dagen behoeft te worden opgewonden en niet alleen vol en half uur zal aanwijzen, maar ook doen horen. Nog werd besloten, tot bekoming van de noodige gelden daartoe, de twee oude lijsten ongeldig te verklaren en een nieuwe te doen circuleeren. Aldus geschied.
Niemand iets meer te vragen of mede te deelen hebbende, sluit de voorzitter de Vergadering.
De President: J. Huizing De Secretaris E.J. Boneschanscher
Toevoeging:
(.) twee wijzerplaten zijn aangebracht geworden.
De Secretaris
Vergadering van Kerkvoogden, Notabelen en Stemgerechtigde en Betalende leden, der Ned. Hervormde Gemeente te Zuurdijk op Maandagavond, 7 uur, 29 Maart 1908 ten huize van mej. Wed. Clason.
J. Huizing, E.J. Boneschanscher, R. Blink, E. Koning, C. Doornbos, J. Hekma, S. Toxopéus, G. Poel, G. Bos, E. Hekma, A. Lap. Aanwezig veertien leden.
Na het openen der vergadering, het lezen der notulen en van het bestek en de voorwaarden van timmerman Lap aangaande het herstellen van den toren en het plaatsen van een uurwerk daarin, vangen de besprekingen daarover aan.
Verschillende personen geven daarover hun meeningen te kennen. Over ‘t algemeen is men niet tevreden met hetgeen het bestek en de voorwaarden inhouden: men kan volstrekt niet meegaan met wat daarin wordt voorgesteld omtrent het modernisering van den ouden toren; eindelijk wordt besloten, het gebouw in ouden stijl te doen restaureren en dat, benevens het plaatsen van een uurwerk, op te dragen aan timmerman Lap, die zich gedurende dat de vergadering deze zaak behandelt, heeft verwijderd. Lap zal echter moeten werken onder op- en toezicht van een anderen architect, waartoe door de vergadering wordt benoemd de heer H.K. Wind te Zoutkamp, die, daartoe gemachtigd door de Kerkvoogden, bestek en voorwaarden zal opmaken.
De vergadering formuleert een en ander aldus:
“De vergadering machtigt de Kerkvoogden, den architect H.K. Wind te Zoutkamp op te dragen, een bestek op te maken van de restauratie van den toren en de kerk en het plaatsen van een uurwerk, en zoo mogelijk het werk te doen uitvoeren door timmerman Lap onder opzicht van genoemden architect.”
[] De President (waarn.) R. Blink De Secretaris: E.J. Boneschanscher
Vergadering van Kerkvoogden, Notabelen en Stemgerechtigde en Betalende leden, der Ned. Hervormde Gemeente te Zuurdijk op Maandagavond, 20 Juli 1908 ten huize van mej. Wed. Clason.
H.J. Zijlma, E.J. Boneschanser, R. Blink, C. Doornbos, J. Spiets, Dj. Siccama, Jan Jac Bos, G. Poel, K. Loots, A. Spiets, P.G. Abbring, S. Toxopéus, G. Bos, R, Nederhoed. Aanwezig veertien leden.
Vóór het openen der vergadering wijdde de Secr.-Kerkvoogd eenige woorden bij wijze van installatie aan den nieuwen pres.-Kerkv., den heer H.J. Zijlma. Nadat deze daarop had gerepliceerd, opende hij de vergadering en gaf den secretaris de gelegenheid, de notulen van drie voorgaande bijeenkomsten voor te lezen. Onveranderd goedgekeurd. Eer nog de pres. de beide punten van de agenda aan de orde kon stellen, vroeg de heer G. Poel het woord het woord over het doen aanbrengen in den toren van twee wijzerplaten in plaats van een of drie, zooals besloten en genotuleerd was. Het woord werd voorloopig niet verleend, daar dit punt nog niet aan de orde was.
In behandeling kwam
1. het repareeren of geheel herstellen van het Zuidelijke gedeelte van den Westmuur der kerk. Na eenige besprekingen en het verstrekken van enkele inlichtingen werd met algemeene stemmen tot geheele restauratie besloten, de beslissing daarover over te laten aan den opzichter, den heer H.K. Wind.
2. Volgde het incasseren der geteekende geldelijke bijdragen door den administreerenden Kerkvoogd, den heer R. Blink. Ruim de helft kon worden geïnd.
Eindelijk gaf de president den heer Poel gelegenheid, de fiolen van zijn toorn uit te storten over de hoofden der kerkvoogden. Ook de heer J.J. Bos liet zich in dezen niet onbetuigd. Nadat de pres. de Kerkvoogden op krachtige en afdoende wijze verdedigd had en unaniem goedgekeurd was, de onkosten der restauratie van den Kerkmuur te bestrijden met gelden, te heffen volgens den hoofdelijken omslag der burgerlijke gemeente, werd de vergadering, daar niemand meer het woord verlangde, door den president gesloten.
De President: H.J. Zijlma De Secretaris: E.J. Boneschanscher
| ___________________________________________________________ |
Luidhamer 
Sporen van een vorige luidhamer?