| ___________________________________________________________ |
| ___________________________________________________________ |
In de provincie Groningen zijn 6 klokken die aan Ghert Klinghe zijn toegeschreven. Alleen die van Huizinge (1452, ongesigneerd, afkomstig uit Loppersum) en in het Pelstergasthuis te Groningen (1459, gesigneerd “meiste ghert” zijn bewaard gebleven.
Dat Ghert Klinghe school heeft gemaakt blijkt uit het feit, dat na zijn dood in 1474 vijf familieleden (zoons, neven) en een negental andere meestergieters in zijn voetspoor voortgingen.
Onder deze navolgers waren twee personen die alleen bekend zijn onder de naam Herman.
Een van hen was een zoon, de andere werd wel aangeduid als Herman (to der Gans) (waarschijnlijk een verwijzing naar de horizontale spil waaraan de klokvormen werden gevormd en gedroogd).
| ___________________________________________________________ |
Van Herman hangen er klokken te Ulrum (1478), grote klok), Schagen (1478) (in 1882 van Eppenhuizen via Heiligerlee verhuisd naar de toren van de Rooms-Katholieke kerk te Schagen, Zuurdijk (1482), Beets in Opsterland (1482), Bested (1490) (Sleeswijk, Denemarken) en Oenkerk (1494).
Een andere leerling van Ghert Klinghe, Henrick Kokenbacker, voorzag zijn klokken nog rijker van teksten en figuren dan zijn leermeester had gedaan. Aan hem worden toegeschreven de klokken te Oostum (1466, oorspronkelijk voor Feerwerd en gesigneerd met “Henrik”), de klok te Holwierde (1467, ongesigneerd, thans in het nationaal Beiaardmuseum in Asten) en de beide klokken in Zandeweer uit 1467, waarvan de ene zijn naam draagt en de andere, ongesigneerd, er sterk mee overeenkomt in afmetingen, opschriften en figuren.
| ___________________________________________________________ |
Ulrum
De door Herman (to der Gans) in 1478 gegoten klok van Ulrum is genaamd: Sancta Katerina.
Doorsnede 118 centimeter, gewicht 1128, slagtoon fis1
Opschriften bij slagring: DE + FUNCTOS + PLANGO + VIVOS + VOCO + VULGARA + FRANGO + VOX + MEA + VITE + VOCO + VOS + AD + SACRA + VENITE + HER + LYNDO + KERKHEER + TOT + ULRUM + RENGGER + BLAUMA + EN + DE + GALO + ASINGA + KERCKVOGHEDEN + WEREN + HERMAN + MI + GOTEN + HAET
(vertaling meester J.S. van Weerden: De gestorvenen beklaag ik, de levenden roep ik. De bliksem splijt ik; tot het heilige roep ik u. Komt)
Randschriften: + S. PETER S. PAWEL SANCTE ANDREAS BARTOLOMEUS S. JACOBUS MAIOR S. JOHANNES SANCTE THOMAS S. FILIPUS S. MATHEUS S. SIMON MATHIAS S. JACOB / ANNO DNI M CCCCLXXVIII SANCTA KATERINA BIN ICK GHEHETEN DE VAN ULRUM LETEN MI GETE
Afbeeldingen: de genoemde apostelen en
1.Christus aan het kruis, vergezeld van Maria en H. Johannes
2. H. Margaretha, in nimbus: S. MARGARETHA
3. hH. Catharina, in nimbus: SANCTA CATHARINA
4. Maria met Kind, in nimbus: AVE MARIA GR.
Op de kleine klok van Zandeweer – toegeschreven aan Henrick Kokenbakker – staat deze tekst:
DE FUNCTOS PLANGO VIVOS VOCO FULGURA FRANGO VOX MEA VOX VITE VOCO AD SACRA VENITE
Ulrum: DE FUNCTOS PLANGO VIVOS VOCO VULGARA FRANGO VOX MEA VITE VOCO VOS AD SACRA VENITE
___________________________________________________________
Schagen
De tekst op de klok van Eppenhuizen is in 1828 door de schoolmeester H.R. Hommel in zijn schoolmeestersrapport alsvolgt beschreven:
3. Is er ook dufsteen of duifsteen aan uwe kerk, en hoe groot zyn die steenen? Is er ook een opschrift op uwe torenklok of zyn er ook opschriften op uwe torenklokken? en zoo ja; hoe luiden die?
Dufsteen of duifsten is er niet aan onze kerk.
Het opschrift op onze torenklok luidt als volgt: Herman + mi + gote + haet + dns + Burtoldus + Bruntick + Kerckher + Folkardus + ende + Ipo kerckvoghede + wer. Maria + ick + heitede + van + Eppinghusen + leten + mi + gheten + anno + d m + MCCCCLXXVIV.
Ook leest men op de eene zyde der klok: avé Maria gr.
En op de andere zyde: sancte Nicolaus.
dns = Dominus Burtoldus?
In de Groninger Gedenkwaardigheden wordt de tekst alsvolgt vermeld:
DOMINUS BARTOLDUS BRUNTINCK KERCKHER, FOLKARDUS ENDE IPO KERCKVOGHEDE WEREN, HERMAN MI GOTEN HAFT. MARIA ICK HEITE, DE VAN EPPINGHEHUSEN LETEN MI GHETEN ANNO DOMINI MCCCCLXXVIII.
Dominee Hendrik de Cock was van 1824 tot 1826 predikant in Eppenhuizen
In 1882 heeft de Hervormde Gemeente van Eppenhuizen een nieuwe torenklok laten gieten door A.H. van Bergen uit Heiligerlee. De oude Maria klok werd door Van Bergen ingenomen.
In Schagen werd in 1880 begonnen met de bouw van de Rooms Katholieke Parochie Kerk. De stichter van deze kerk was pastoor Christophorus Philippona, die op bezoek ging bij de klokkengieterij van Andries Heero van Bergen uit Heiligerlee, deze had toen een aantal gebruikte klokken in de aanbieding.
Eén klok was afkomstig uit Weiwerd (14e eeuw) met een gewicht van 1170 kg en een diameter van 1,22 meter.
De andere kwam uit Eppenhuizen en was in 1478 gegoten door klokkengieter Herman, deze klok weegt 302 kg en heeft een diameter van 0,79 mtr. Op de flank staat een Bisschopfiguur uitbeeldend St.Liudger en een Maria afbeelding.
| ___________________________________________________________ |
Bested
De in 1490 gegoten Maria-klok uit den toren van het dorp Garijp, ten Z.O. van Leeuwarden, werd door den verdienstelijken Deenschen architect F. Udall te Randers teruggevonden in de kerk te Bested in Sleeswijk. Zij wordt beschreven in zijne volkomen wetenschappelijke verhandeling over Nederlandsche kerkklokken in Denemarken, Zweden en Duitschland. Daar de beschrijving allicht niet gezocht wordt in de “Verslagen omtrent ‘s Rijks verzamelingen van geschiedenis en kunst”, over 1900, nemen wij de inscriptie van de rijk versierde klok over, met verwijzing naar de uitvoerige beschrijving naar de uitvoerige beschrijving van Uldall, blz. 22.
anno + dni + m () cccc + LXXXX () maria + bin + ick () gheheten + de () gemaghen + in + () garyp () + leten + my () gheten ()
heer + iettic personne + in () garyp en () rennert + ende () sibren + ende () iouta + kerck + () voghe () den + weren () herman () mi + goet +
De kerk van Garijp was gewijd aan Petrus. In 1838 werd de huidige kerk gebouwd. De oude kerk werd afgebroken? In de huidige toren hangt een door Andries Obertin in 1628 gegoten klok. Wellicht werd de Maria klok van Herman na de afbraak van de kerk verkocht?
(bron: Friezen uit vroeger eeuwen)
| ___________________________________________________________ |
Oenkerk.
De grote klok:
anno MCCCCXCIIII Maria bin ick gheheten, de gameghen Ounkerke leten mi gheten
(gameghen = dorpelingen)
| ___________________________________________________________ |
De klok van Zuurdijk heeft het opschrift: Maria bin ick gheheten.
Er zijn in de provincie Groningen nog een paar klokken die een soortgelijk opschrift hebben: Oostum (Henric), Zandeweer (Henric), Haren (P. van Ghein)
Oostum
Gegoten in 1466 door Henrik (Kokenbacker) voor het Kerspel Feerwerd, later overgebracht naar Oostum.
Opschrift: geen
Randschrift: HER IOHAN VAN GOG KERKHER * MENNE DOINCK LURSAMENC UN BOLE WOGHEDE WEREN * HENRIK ME GHEGOTEN HAT /ANNO DNI MCCCCLXVI MARIA BIN IK GHHETEN DE VAN FERWERT LETE MI GHETEN
Afbeeldingen randschrift: H. Petrus, H. Paulus, H. Andreas, H. Jacobus de meerdere, H. Thomas, H. Johannes, H. Bartholomeus,
Afbeelding voorzijde: Christus aan het kruis tussen Maria en Johannes
Afbeelding op banderolle: INRI
Afbeelding op achterzijde: Maria met Kind en scepter; daaronder gietersmerk: klokje
Doorsnede: 95.6 centimeter, gewicht 527 kg, slagtoon gis1
Op de klok van Zuurdijk zijn 2 “klokjes” afgebeeld. Het gietersmerk van Herman?
| ___________________________________________________________ |
Zandeweer
Gegoten door H. Kokenbakker in 1467.
randschrift Henric Kokenbacker Mi Goten Hat, Anno DNI MCCCCLXVII Maria Bin Ick Gheheten Dat Kerspel To Santwer Let Mi Gheten,
afbeelding achterzijde Maria met Kind op de rechterarm en scepter in de linkerhand, in nimbus Ave Maria Gratia Plena (= Wees gegroet, Maria, vol van genade),
doorsnede 107, gewicht 650, slagtoon fis1, randschrift in minuskels
| ___________________________________________________________ |
Zandeweer
Gegoten door H. Kokenbacker (waarschijnlijk) in 1467
randschrift DNI MCCCCLXVII Katerina Bin Ick Gheheten Dat Kerspel To Santwer Leit Mi Gheten,
afbeelding in randschrift Maria Magdalena,
doorsnede 100, gewicht 765, slagtoon gis1, randschrift in minuskels
| ___________________________________________________________ |
Haren, R.K. Kerk H. Nicolaas, P. van Ghein, 1561, Maria Ben IC, afbeelding Maria bij het kind in de kribbe, een engel (?) komt aanbidden, doorsnede 49, gewicht 79, slagtoon a2, voormalige beiaardklok uit Edam
| ___________________________________________________________ |
De tekst: [] Bin Ick Gheheten komt voor op de klokken van: Oostum (Henrik), Zandeweer (Henrik), Zandeweer (Henrik), Ulrum (Herman)
Huizinge, waarschijnlijk G. Klinghe, 1452, randschrift: KATHARINA BIN IK GHEHETEN S MARGARETA
doorsnede 63, gewicht 166
Zandeweer
Gegoten door H. Kokenbacker (waarschijnlijk) in 1467
randschrift DNI MCCCCLXVII Katerina Bin Ick Gheheten Dat Kerspel To Santwer Leit Mi Gheten,
afbeelding in randschrift Maria Magdalena,
doorsnede 100, gewicht 765, slagtoon gis1, randschrift in minuskels
Zandeweer
Gegoten door H. Kokenbakker in 1467.
randschrift Henric Kokenbacker Mi Goten Hat, Anno DNI MCCCCLXVII Maria Bin Ick Gheheten Dat Kerspel To Santwer Let Mi Gheten,
afbeelding achterzijde Maria met Kind op de rechterarm en scepter in de linkerhand, in nimbus Ave Maria Gratia Plena (= Wees gegroet, Maria, vol van genade),
doorsnede 107, gewicht 650, slagtoon fis1, randschrift in minuskels
| ___________________________________________________________ |
| ___________________________________________________________ |
De klok van Zuurdijk heeft een afbeelding van Maria met Kind
Er zijn in de provincie Groningen nog meer klokken met een afbeelding van Maria:
Peltsergasthuis, Haren, Hellum, Hoogkerk, Oostum, Fraeylemaborg, Ulrum, Zandeweer
Peltsergasthuis, G. Klinghe, 1459, in tekstband een zegel, waarop een afbeelding van Maria met Kind,
doorsnede 66, gewicht 195, slagtoon c2
Haren, R.K. Kerk H. Nicolaas, P. van Ghein, 1561, Maria Ben IC, afbeelding Maria bij het kind in de kribbe, een engel (?) komt aanbidden,
doorsnede 49, gewicht 79, slagtoon a2, voormalige beiaardklok uit Edam
Hellum, 1396, tekstband Mariamonogram, achterzijde in ruitvorm Maria met Kind,
doorsnede 128, gewicht 1250, slagtoon d1
Hoogkerk, 1451, randschrift Onore Et Maria Virgini, afbeelding in tekstband Maria, zittend met Kind op rechterknie, waarvoor iemand knielt, voorzijde Maria monogram,
doorsnede 100, gewicht 764
Oostum, Henrik, 1466, Anno DNI MCCCCLXVI Maria Bin Ik Ghheten de van Ferwert Lete Mi Gheten, achterzijde Maria met Kind en scepter, doorsnede 95,6, gewicht 527, gis1
Fraeylemaborg, J. Waghevens, 1554, afbeelding medaillon H. Anna en Maria met kind
doorsnede 39,5, gewicht 43, slagtoon b2
Ulrum, Herman, 1478, opschrift Herman Mi Goten Haet, afbeelding Maria met Kind, in nimbus Ave Maria Gr.
doorsnede 118, gewicht 1128, slagtoon fis1, tekst in minuskels
Zandeweer, H. Kokenbacker, 1467, randschrift Henric Kokenbacker Mi Goten Hat, Anno DNI MCCCCLXVII Maria Bin Ick Gheheten Dat Kerspel To Santwer Let Mi Gheten, afbeelding achterzijde Maria met Kind op de rechterarm en scepter in de linkerhand, in nimbus Ave Maria Graria Plena
doorsnede 107, gewicht 650, slagtoon fis1, randschrift in minuskels
Zandeweer, H. Kokenbacker waarschijnlijk, 1467, randschrift DNI MCCCCLXVII Katerina Bin Ick Gheheten Dat Kerspel To Santwer Leit Mi Gheten, afbeelding in randschrift Maria Magdalena, doorsnede 100, gewicht 765, slagtoon gis1, randschrift in minuskels
| ___________________________________________________________ |
Bronnen: Inventarisatie van luid- en speelklokken in de provincie Groningen, Adolph Rots en Harry de Olde, Groningen 2005 | Stichting Groninger Oude Kerken | J.S. van Weerden: Marne-Memoires 1 en 2 | Friesche Klokke-Opschriften door G.H. van Borssum Waalkes, Leeuwarden 1885
| ___________________________________________________________ |