___________________________________________________________

Van de Schelde tot de Weichsel
Nederduitsche Dialecten in Dicht en Ondicht.
Uitgekozen en opgehelderd door Joh. A. Leopold en L. Leopold. Tweede, herziene druk.
Eerste Deel. (Frankrijk – Zuid-Nederland – Noord-Nederland.)
Te Groningen bij J. B. Wolters, 1906 

DE HAUWLIKS-BRIJF²⁾.

EN SOAMENSPROAK TUSSCHEN KOOPMAN MOALDERS VAN GRÖNNINGEN, — ZIEN VRAUW — EN ZEUN MANS AS BROEDEGOM;
— MIT FRIKKE JANS VAN ‘T HOOGELAND, EN ZIEN DOCHTER STIENJE AS BROED.

Frikke Jans en Stienje bin op visite bij koopman Moalders en juffrouw. (FIVELINGO EN STAD GRONINGEN.)

FRIKKE-JANS.
Ja, ’t wicht mout wijten wat ze dait, —
Mien Stienje is maar en boerenmaid,
Maar ’t is en flink, oppassend wicht,
Woaran joen zeun gijn wanwoar³⁾ krigt. —
Ik heb op joe ook hijl nijt tegen,
Mien lijve Koopman! — Maar van wegen
Dat leven ien de stad, — doar kennen
Wie boeren lu maar nijt an wennen.
Heur mouder het ze al biester jong
Verlustigd ^4), — van dat tiedstip gong
De hijle boudel heur al an;
Dat zegt wat, ken ‘k joe zeggen, man!… 

²⁾ Hauwliks-brijf, huwelijks-voorwaarden. — ³⁾ Wanwoar, verkeerde waar, slechte koop. — ⁴⁾ Verlustigd, verloren. 

Douw mos zij, amper¹⁾ zestien joaren,
Zuk deur en stoere winkel kloaren, —
Vrougtiedig opstoan, — heezebeezen²⁾
En altied overal te wezen;
Nijt al te goud, — nijt al te lelk
Veur bijst en peerd, en volk, en elk
Te zorgen mit ordentelkhaid,
Dat zegt wat veur en jonge maid! —
As ’s morgens zij het vei heurt reeren³⁾,
Den is zij ook al oet de veeren;
Den kikt zij noa de melken-kelder,
Of alles glad is, wit en helder;
“Want emmers as de moan zoo blank
En toafel, tiene, karn en bank
As kriet zoo wit, — daar zorgt ze veur; —
En pas is ’t warkvolk boeten deur,
Of dan an ’t bounen, stubben, vegen;
 Ien stookbauw ⁴⁾, keuken, allerwegen
Is Stienje; — hijl de boul beheert ze;
De koffie zet ze, — bruggen ⁵⁾ smeert ze; 

¹⁾ Amper, nauwelijks. — ²⁾ Heezebeezen, druk werken. — ³⁾ Reeren, schreeuwen. — ⁴⁾ Stookbauw, een afzonderlijk gebouw, waar gestookt wordt. — ⁵⁾ Brugge, boterham.

En as het volk weer komt van ’t land 
Is ’t kloar, en zij weer bie de hand. — 
As ’t koffiedrinken doan is, man!
Den gait et weer van veur’n of an!
Het rijw weer bargen, — schrobben, — schuren; 
De wichter noa heur wark tou sturen; —
Nou botter moaken, — vuur an stoken, — 
Den pankouk bakken, — eten koken; —
Gewasch, — geplasch, — gestriek, — gestop, — 
Genai, — gebrai …. dat holt nijt op! —
As dit is hijl, — den brekt weer dat; —
Pijt krigt weer honger, — Geert is zat;
En ’t ijne is voel, as ’t ander schoon is; 
’t Is niks, as men ’t maar eerst gewoon is,
Maar veur en moagdje zin dat zoaken,
Dei ijn et leven muilek moaken; —
Zoo’n leven, kerel, scheelt al wat,
Bie Juffrauw wezen ien de stad! — 

STIENJE.
Al huil ik ’t op e ploatse kloar,
Hier zei ik ’t ook wel redden, voar! 

KOOPMAN MOALDERS.
Jij hebben ’t recht, mien lijve wiggien! 
Och, trek moar nijt zoo’n zoer geziggien; 
Dat past ja nijt an jonge wichter!… 
Van boer tot juffrauw gait veul lichter 
As andersom; — as Stiendien wil, 
Dan leeft zij nuverdies en stil; — 
Zij kent gijn muite, gijn verdrijt 
En steurt zuk an de wereld nijt. — 
Al ’t volk in stad, van a tot zedde 
Ligt hier tot ’s morgens loat op bedde; — 
Al lang al is de winkel open,
En t gait an ’t wegen en verkoopen 
Eer Juffrauw opstait; — maid en knecht 
Dij moaken ’s morgens ’t al te recht; … 
Wat rond te kieken, hou of ’t gait, 
Of alles op zien ploatse stait, —
En as ’t nijt goud is, wat te kieven, 
Wat kibbeln met de gruinte-wieven, 
Dan wat op stoupe stoan te proaten, 
En dan wat koffie zetten loaten,
Rijs kieken of de schörstijn rookt
En of et vleesch en görte kookt 
Zoo, Stiendien, gait, geleuf mij vrij, 
De morgen angenoam verbij. — 
Na ’t eten zoo wat in ’t kantoordien, 
Te zitten naijen, — of en woordien 
Veur deure proaten met de buren,
Huift ook al nijt hijl lank te duren,
Of ’t is weer theetied; — en doarnoa 
Dan gait men op en runderbroa,
Of noa en kraamvisite, — of ’t Nut, 
Of leest wat in en bouk, — of dut 
Wat anders. — Dan komt ’t oavendeten, 
Doar wordt gijn koffie bij vergeten, 
Met twijbak ¹⁾ en en krinde-stoedien; — 
Hou liekt jou dat wel tou, mien snoedien?

¹⁾ Twijbak, beschuit.

STIENJE.
Gait zoo ien stad de dag verbie?
Wel, koopman, dat verwondert mie!
Zoo’n leven, lui as van en kou ^l),
Dat roast ²⁾ mie juust zoo mooi nijt tou! — 
Mie ducht, dat zander knecht of raaiden 
’t Wel kon, — as man en vrauw den baiden 
Wat tiedig wassen op e kloeten,
Dan kon ’t almeugend best er boeten; — 
Mie ducht, doartou zag ik wel kans! —
Vroug op! — Ie noa de winkel, Mans! 
Ik noa de keuken! — Is ’t nijt woar?
Ie holden ’t veur, ik ’t achter kloar; —
Ie goan aan ’t plakken, — pakken, — wegen, — 
Ik tieg an ’t bounen, — schrobben. — vegen, — 
Ie goan an ’t reken, — tellen, — schrieven, 
En ik an ’t koken, — hem’len, — wrieven; — 
En ’s oavens ik an ’t braiden, Mans,
En ie an ’t smoken of wat ans ³⁾; —
Zoo bleef op ’t ende van et joar 
De boudel beter bie mekoar,
Ducht mie! 

¹⁾Kou, koe. — ²⁾ Roast, lijkt. — ³⁾ Ans, anders.

MANS.
Och wicht, hol op met zeggen; — 
Men dijnt zuk toch ook tou te leggen 
Op zien fersoim. — Dou most ook toonen,
Da’s dou wijst in en stad te wonen! 
En börger-vrouw, is dat fersoun, 
Zei dij hier maidendijnsten doun? 

VROUW MOALDERS.
Mien lijve Mans, dat zol wel goan, 
Heb ik het altied ook nijt doan? 
Moar ‘k wijt et wel, dou en dien voader 
Dij willen groag en stappien noader 
Noa boven; — moar dat pronken, zwieren, 
Dat zal ons nog rais ijnmoal pieren!…. 
Tou, Frikke-Jans, steek nog ies an,
En neem en stukkien kouke, man! —

FRIKKE-OOM.
Ik dank joe! — 

KOOPMAN.
Vrougien, joa, weleer,
Dou gong et zoo, moar nou nijt meer!
En hou ken jij dat zwieren hijten,
Dat we ons fersoun te holden wijten?
Soms noa en koffie-huus te loopen,
En doar en enkel klokkien koopen 
En soms rijs in de Societait 
Partei te moakeri; — Lijve maid,
Nuim jij dat zwieren? — Och, mien kind!
Kiek, — ongezijn is onbemind!
Men mout ja toch in kennis blieven 
Mit mensen! — Nee! as olde wieven 
Bij ’t vuur te smoken en te dampen,
En oet verveling koffie slampen 
En nijmand spreken ….. Dat was fiks! 

FRIKKE-OOM.
Maar dat dut nou ook almoal niks!
Want ijnmoal zin ze nou en poar 
En hebben willen ze mekoar; —
Dat mos wie nou maar sloeren ¹⁾ laten! — 
Wie zollen, mijn ik, nou biepraten 
Hou dat heur hauwlik dijnt beschreven 
Te worden; — Wat wie zollen geven 
Ten hauwlik; — elk noadat hij kan;…
Ja, koopman! — Wat ornijr ²⁾ ie, man? 

¹⁾ Sloeren laten, niet verder op letten, over spreken. — ²⁾ Ornijren oordeelen.

KOOPMAN.
Wat zal ik zeggen, Frikk’oom? — kiek! 
’t Is aigentlik mij net geliek,
As ’t heur moar goud gait. — Van dij zoaken 
Heb ik gijn kennis; — kösten moaken,
As dat nijt huift, is, zol ik zeggen, 
Moar gekhaid! — As men ’t zoo beleggen 
Kon, dat er niks beschreven wuir, 
Hou zol joe dat toulieken, Bruir? 
Dan wuir ’t en hauwlik noa de wet, 
Men had gijn muite of kosten. 

FRIKKE-OOM.
Net!
Maar ik heb eerst mit onz’ Notoaris, 
Mit onz’ Bermester en Siktoaris 
Wat roatelijrd ¹⁾; — maar dij ornijrden,
Dat as wie ’t zunder brijf perbijrden 
En Stienje eerder sturf as Mans 
En zunder kinder, — har men kans 
Dat Stienjes mouders arflik goud 
Nijt hensturf na heur aigen bloud; —
Dat mag nijt; — want et was ja zunde, 
Dat men dat an en vremde gunde! 
En boudel van Twalfdoezend doalders 
(Wat zeg ie zuls nou, koopman Moalders?) 
Dij bringt mien wigt ten hauwlik an! — 
Kiek, — as zij eer starft as heur man 
En hij de halve boudel holt 
Ter lieftocht, koopman? — Wel verdold,
Hoe let ²⁾ joe dal? — 

¹⁾ Roatelijrd, overlegd. — ²⁾ Let, lijkt. — ³⁾ Dait, (duit) geldstuk.

MANS.
Mit jou permissie! — 
Dan huil ik ’t geld moar in kommissie, 
En an ’t kaptoal mog ik nijt roaken. 
En was gijn meester in mien zoaken! — 
Wat helpt dat halve lieftocht mij ? … 
’t Is hier in stad, geleuf mij vrij, 
En kostbaar leven! — Mennig dait ³⁾ 
Vlucht weg an wien in Societait  
En koffie-huus. — Nou mout men lezen  
En lid van ’t leesgezelschap wezen; 
Dan Harmonie, Nut en Comedie: 
Wel kan doar boeten? — 

FRIKKE-OOM.
Woar besteed ie 
Toen geld al nijt tou ien de stad! 

MANS.
Joa, Frikke-Jans, dat is nog wat; 
Moar dan en seeze met en peerd, 
Is veur en koopman ook wat weerd! 
Doar mout men zuk met onderschaiden 
Van warkvolk, ambachtslu en raaiden, 
Doar zugt men an, dat hier meer pitten ^l) 
As bij gewone mensen zitten, 
Dat geft crediet! — Nou nog en zoak; — 
Dij trauwd is, wordt al gauw dioak; — 
Zoo’n boandien geft ons niks gijn winst, 
En zwarte rok en brouk, — is ’t minst, 
’t Is makkelk om te collecteiren, 
Moar elk mout op zien beurt tracteiren; — 
Noa Slochtern goan en pot verteren, 
As bruier omgoan met de Heeren, 
Dat köst joe splint ²⁾. — 

¹⁾ Pitten, geld. — ²⁾ Splint, geld. —

FRIKKE-OOM.
Wor gijn dioak,
Bemui joe mit joen aigen zoak; — 
En mout ie ’t wezen (lijve Mans, 
Geleuf maar vrij an Frikke-Jans!) 
Dan zol ik ook nijt meer verteren 
As ‘k kon; — wat roaken joe de Heeren ?
Dan zol ‘k in nut en societaiten,
In peerd en seeze mooi wat flaiten;
En drinken bijr in plaats van wien;…. 
Nou spreek doe zuls den ook rais, Stien; 
Wat ducht die zuls der van? 

STIENJE.
Och, voar!
’t Is mie zoo goud. — Moak ie ’t maar kloar! — 
Mie ducht, als wie maar eerst enander 

Rijs hebben, — dan zal al dat ander  
Wel komen. — As ik nooit wil kieven, 
Zol Mans bie mie in hoes wel blieven! —  
Ie wijten zuls wel, voar, hou lest 
Ie bot ³⁾ zin an jenever west; 
En heb dou ik het ook nijt doan, 
Dat ie het drinken luiten stoan? 

³⁾ Bot, sterk, in hooge mate.

FRIKKE-OOM.
Wat dunder, wicht! — doe moakst mie hellig! 
Mien moage was zoo biester kwellig,
Doar dronk ik tegen; — ja, in ’t leste 
Drinkt deur gewoonte zuls ¹⁾ de beste 
 Wel rijs wat riekelk. Maar dat dut 
 Hier niks ter zoake — en is maar fut! 
 Hol doe veul lijver maar dien bek, 
 As zoo te keekeln in de gek. 
Doe most ons nou maar nijt weer steuren!…. 
Ik wil den wel van koopman heuren,
Of wie ’t zoo zeilen loaten blieven, 
En ’t hauwlik zoo maar doun beschrieven? 
Want al dat prietjen ²⁾ bin ik zat! 

¹⁾ Zuls, zelfs. —  ²⁾ Prietjen, onophoudelijk vervelend praten, zonder veel succes 

KOOPMAN. 
‘k Har ’t lijfst en beedien anders had!… 
En hauwlik is en teere band, 
Men gait zoo zaggies hand an hand 
Deur ’t leven! — Och, wat is het nuver, 
As ieder cendien, ieder stuver 
Geinijn is; — doarom zol ik zeggen,
Men mos de eendies soamenleggen. —
 Moar is nou Frikk’oom dat nijt goud 
 En wil hij, dat an Stiendiens bloud 
 Heur geld zal blieven, — dan, dunkt mij, 
 Dan stait het heur nog altied vrij 
Om net zoo wel twalfdoezend doalders 
As zes ter lieftocht 

FRIKKE-OOM.
Koopman Moalders!
Ik vat joe al; — ie zollen denken 
Stien mos an Mans ter lieftocht schenken 
Heur hijle mouders boudel ? — Top!…
Maar hol dan ook joen hand rijs op! 
Wat geef ie zuls nou mit an Mans?

KOOPMAN.
Mien lijve, dat is hijl wat ans!…. 
Ik en mien vrauw bin nog in leven, 
En veur zien dood zuk weg te geven, 
Eer men noa berre gait te sloapen, 
Zuk oet te klijden! — ’t Zol ja goapen 
 Geliek en bakkersoven! — Heur! 
 Geregtighaid doar bin ik veur! 
 As Mans dan ook an Stiendien muik 
 (Wanneer mien vrauw of ikke ruik  
Oet tied) ter lieftocht zien kaptaaldien? 
Mien lijve Frikk’oom! op en schoaldien 
Och, kan men ’t al nijt wegen. —- Mensen! 
Wij hebben al de zölde wensen,
 Dat Mans en Stiendien ’t goud gait! — Nouw 
 Keur jij en Stiendien ’t goud? — Sloa tou! 

FRIKKE-OOM.
 Top, Koopman! — Maar as nou mien wicht, 
 Rijs in heur hauwlik lutjen ^l) krigt 
En ijn van baiden komt te starven;…. 
Din mout et op de kinder arven; 
Kiek, dat sprekt as en bonk! — 

¹⁾ Lutjen, (kleinen) kinderen.

KOOPMAN.
Joa, Frikke!
Is Mansien nou tevreden? — 

MANS.
Ikke
Har ’t lijver ij wig arflik had 
As lieftochts-wieze. — Moar zoo wat 
Mout weerzieds met genougen goan; 
Dus hier met is et ofgedoan! …. 

FRIKKE-OOM.
‘k Verlang ook noa en end van zoaken, — 
’t Wordt tied! — Stien, most die veerdig moaken!

VROUW MOALDERS.
Nee! Ik loat Frikk’oom zoo nijt loopen! 
Dij zal eerst met ons, zol ik hopen, 
Wat eten? 

FRIKKE-OOM.
 Dank! — Doar slagt de klok 
 Al twei. — Geef heur nou gauw en smok, 
 Jong kerel! — ’t Wordt Jan Dorie tied! 
 Ik heb, zoo zundig woar, al spiet, 
Dat wie zoo lang zin blieven proaten. — 
Kom, moak die kloar, Stien! — Op e stroaten 
Is ’t niks; — maar koom rijs even boeten, 
Den gait et biekans an de toeten 
 Der deur; — en mit en uur of twei 
 Is ’t duuster. — 

KOOPMAN. 
Nou, dat blift er bij!
Geluk op raize! — Groutnis t’huus! 

VROUW MOALDERS.
Wist ook en stukkien kouke in buus 
Met hebben, Stiendien ? — 

STIENJE.
Och, vrouw Moalders!
Dan zin wie eeters ja, en hoalders ….. 
En wat en stuk! — Min zol zuk schoamen. 
Ik dank joe! — Nou, ik grout joe soamen! — 
Dag, Mans! 

MANS.
Dag, Stiendien! 

FRIKKE-OOM. 
Wicht, moak vort!
Kiek toch rijs, wat en weer of ’t wordt! — 
Nou, dag soam! —

FRIKKE-OOM (boeten deur). 

Ik zin bliede, wicht! 
Dat disse boudel is verricht! — 
Dei stadjers moaken veul vertering, 
Pelzijr en pronken is ja schering 
En inslag. — Doarom mos ik woaken, 
Dat Mans nijt an ’t kaptoal kon roaken. — 

KOOPMAN (binnen deure). 
Dij boer is loozer, as ik docht! — 
Moar ‘k heb het wieder met hom brocht, 
As ’t zak lijt inzijn. — Want de kans 
Ston eerst nijt hijl veurdijlig, Mans! — 

Mr. S. Reijnders.

___________________________________________________________

Naar mr Sijnco Reijnders