| ___________________________________________________________ |
28-10-1967 Nieuwsblad van het Noorden, zaterdag
Groninger radicalen in de vorige eeuw: vervolgd in oppositie
(Van één onzer verslaggevers)
Op 2 mei 1833 schreef Dr. Middendorp in De Ommelander een artikel „Vaarwel aan Nederland van eenige Veendammer landverhuizers bij hun vertrek naar Papenburg“, waarin de uitroep »Vaarwel, provisioneele staat zonder grondwet of regel“.
Dit zinnetje was voor de officier van Justitie te Appingedam, mr. P. G. Sevenstern, aanleiding tot een grondig onderzoek. Er werd huiszoeking gedaan bij de uitgever van De Ommelander, C. H. Mekel in Uithuizen.
Een proces volgde, waarbij Middendorp een meinedige getuigenverklaring uitlokte, op grond waarvan hij in januari 1834 gevangen werd genomen. Hij wist evenwel enige maanden later te ontsnappen en naar Duitsland te vluchten. De straf die hij ontliep was niet mals: op 20 augustus 1834 werd hij bij verstek veroordeeld om met de strop om zijn hals gegeseld en gebrandmerkt te worden, waarna hij tien jaar in een tuchthuis zou moeten verblijven.
Dit is het einde van het begin van een belangrijk stuk Groninger oppositie in het Nederland van de vorige eeuw. Dr. M. J. F. Robijns wijdt in zijn onlangs verschenen boek „Radicalen in Nederland (1840-1851)” •) veel aandacht aan Groningen.
In 1818 was in deze provincie, in Oude Pekela, Eilert Meeter geboren, de eerste dagbladschrijver die democratische denkbeelden in ons land propageerde. Samen met de Groninger boekdrukker en uitgever Jan Hendrik Bolt begon Meeter een nieuw oppositieblad, De Tolk der Vrijheid. Het eerste nummer verscheen op 7 april 1840.
Hiermee brak een hevig bewogen periode in de geschiedenis van onze journalistiek aan, maar evenzeer een stormachtig leven voor Meeter zelf. Het blad was opgericht door samenwerking van Groningse radicalen en boerenleiders als Zijlker, Schleurholtz en Eekma.
Boerenleider (die term betekende in de 19de eeuw heel wat anders dan thans) Zijlker, kreeg het onder andere aan de stok prof. C. Star Numan, die als aristocratisch en conservatief bekend stond. Deze hoogleraar noemde Zijlker in een artikel in de Provinciale Groninger Courant (welk blad is opgegaan in het Nieuwsblad van het Noorden) “de Marquis van de Spade, den Baron van den Ploeg“.
De processen tegen Meeter, zijn leven in Den Haag en Amsterdam, waar deze Groninger zijn radicale ideeën ook (met wisselend succes) verbreidde, zijn door de schrijver op bijzonder boeiende wijze behandeld.
TOEVALLIGE AARDIGHEDEN
Het boek van Dr. Robijns — hij promoveerde erop bij de Leidse hoogleraar B. W. Schaper — doet interessante onthullingen over de ten opzichte van zijn vader weinig fraaie rol van prins Willem, de latere koning Willem II, in de perscampagne tegen Willem I.
Ook voor associaties met het heden wordt de lezer veel geboden. Namen als De Vries (ook de naam van het eerste Provo-raadslid in Amsterdam, die het onder andere op Van Hall gemunt had), in welk verband ook de naam van mr. Provo Kluit valt, zijn toevallige aardigheden uit een overigens niet zo erg aangenaam tijdperk. Leerzaam voor het heden is het boek bijvoorbeeld wat betreft politieke arrestaties en hardhandig optreden van de justitie, wat ook in die tijd nog wel eens een averechts gevolg had.
Het boek is, zoals het een proefschrift betaamt, degelijk gedocumenteerd, maar boeiend, misschien wat moeilijk door de uitvoerige citaten in Frans en Engels in het eerste hoofdstuk, en enorm informatief, ook voor hen die zich nu „Democraten” noemen — een groep van die naam bestond ook al in 1847 — en voor de thans overal genoemde „Radicalen”, voor wie nog vermeld kan worden dat een vooraanstaand radicaal als R. L. van Adringa de Kempenaer géén snor droeg (in het boek staat een plaatje van hem). Bijzondere vermelding verdient beslist de vooruitziende blik van mr. M. P. D. baron van Sytzama, omstreeks 1835 gouverneur van de provincie Friesland, die sprak van „die diepliggende brandstof’ welke in de provincie Groningen aanwezig was; hiermee weliswaar doelend op de agitatie onder de boerenstand in Groningen, maar daarmee niettemin een opmerkelijke voorspelling doend.
*) Dr. M. J. F. Robijns, Radicalen in Nederland (1840-1851) Leidse Historische Reeks, deel Km 368 pag., geb., f 28,50.
| ___________________________________________________________ |
Naar: Vaarwel aan Nederland van eenige Veendammer Landverhuizers, bij hun vertrek naar Papenborg.