___________________________________________________________

02-06-1960 Nieuwsblad van het Noorden, donderdag 

„Leens ontvangt”
Initiatief voor meer bekendheid van Marnestreek
  „Leens ontvangt“. Onder deze benaming wil de Kerncommissie Leens trachten in samenwerking met de Provinciale Groninger Vereniging voor Vreemdelingenverkeer bij de stedeling en de andere bewoners van de provincie Groningen belangstelling te wekken voor al het moois dat de Marnestreek juist in deze weken biedt en voor verschillende interessante punten, welke in het dorp Leens en omgeving kunnen worden bezichtigd.
  Belangstellenden, jong en oud, worden door de commissie daartoe op zaterdag 11 juni in hotel Mercurius te Leens ontvangen. Vandaar wordt dan onder geleide van deskundige gidsen gewandeld langs verschillende bedrijven in het dorp, waarover en passant een en ander zal worden verteld. Bezichtigd zal verder worden de fraaie Ned. Herv. kerk met orgel. Ook staat voor belangstellenden een boottocht op het programma door één van de typische Groninger maren naar een interessant landbouwbedrijf.
  In de borg Verhildersum zal verder een interessante schilderijen-expositie kunnen worden bezichtigd van de oud-Groninger schilder Hoeksema, afkomstig uit deze omgeving.
  In het bijzonder hoopt de commissie, dat vele stad-Groningers deze middag zullen bestemmen voor een bezoek aan deze streek.
  De inwoners van Leens worden opgewekt zich op die middag van hun beste zijde te laten zien.

___________________________________________________________

13-06-1960 Nieuwsblad van het Noorden, maandag 

Leens ontving gasten uit heel de provincie Groningen
  De Kerncommissie Leens heeft zaterdag in samenwerking met de Provinciale Groninger Vereniging voor Vreemdelingenverkeer voor de inwoners uit stad en provincie Groningen een rondleiding door het dorp en omgeving belegd. In hotel Mercurius werden de bezoekers welkom geheten door oud-notaris A. H. Ages.
  Spreker lichtte de punten toe, die zouden worden bezichtigd. Het eerst ging men naar de smederij van de familie Westerhof. Hier kon men zien hoe in vroegere tijden en nu nog het smidsvak werd beoefend. In deze smederij vindt men namelijk nog een smidsvuur met blaasbalg.
  Voor de bezichtiging van de Ned. Herv. Kerk fungeerden als gidsen de heren J. van Weerden en dr. L. H. Bruins. Deze kerk dateert uit 1200.
  Daarna werd een kijkje genomen in de kalkbranderij en houtzagerij van de firma D. P. Harkema. Hier kon men de bewerking zien van schelp tot kalk. Deze schelpen worden op de Waddenzee gezogen en via Zoutkamp naar Leens vervoerd. In de houtzagerij zag men het zagen van een boomstam tot een plank.
  Van hotel Mercurius werden de bezoekers met een busje naar Verhildersurn gebracht. Hier was een expositie ingericht van de kunstschilder Petrus Egbertus Hoeksema, geb. 11 mei te Eenrum, overleden 1872 te Uithuizen. De kleine doch zeer aardige expositie werd toegelicht door dr. L. H. Bruins.

Onder deskundige leiding van de heer Pol, werd de kruidentuin, die bij de borg behoort, bezichtigd.
Sinds de aankoop door de gemeente Leens van het landgoed is hier wel een en ander verbeterd en veranderd. Het is de bedoeling al het materiaal, dat nodig is voor de plantsoenen in de gemeente uit de slottuin te betrekken.
  De commissie kan terugzien op een geslaagde middag die ongetwijfeld veel belangstelling voor Leens heeft gewekt.

___________________________________________________________

18-06-1960 Nieuwsblad van het Noorden, zaterdag 

BORG VERHILDERSUM BIJ LEENS
Een vergeten Groninger kunstenaar uit de Romantiek
Tentoonstelling van het werk van kunstschilder Petrus Egbertus Hoeksema

  Op de tentoonstelling 160 jaar kunst van de Academie Minerva, waren natuurlijk niet alle oud-leerlingen vertegenwoordigd, een enkele bekende figuur werd vergeten, van anderen was misschien geen werk disponibel. Maar ook zijn er die blijkbaar totaal onbekend bleven bij het tegenwoordige geslacht. 

Eén is althans de laatste tijd weer ontdekt en aan het licht gebracht: P. E. Hoeksema, een bescheiden maar begaafd talent uit de tijd van de Romantiek, van wie ik nooit had gehoord.
Op de tentoonstelling van Groninger portretten „Reünie van het voorgeslacht“, was niets van zijn hand maar waarschijnlijk zullen er toch nog wel portretten van hem hier of daar te vinden zijn. Hij is immers in 1835 *) „Portraitschilder” van beroep. 

Heeft Hoeksema door de opkomst van de fotografie het later niet meer kunnen rooien? Ook de grote Egenberger is door die uitvinding een tijdlang in de war gestuurd!
  Met het werk van Hoeksema zal men kunnen kennis maken tijdens een tentoonstelling, die woensdag a.s. in de Borg Verhildersum bij Leens wordt geopend.
  Een paar kleine zelfportretten met potlood, buitengewoon knap gedaan, een gevoelig portretje van zijn dochtertje tonen een uitzonderlijke begaafdheid en vermogen tot scherp typeren. Een fijn doorgewerkt portret van Andreas Schelfhout, de destijds beroemde landschap- en zeeschilder (leer-meester van o.a. Jongkind en Nuyen) doet ons veronderstellen dat de schilder eens contact heeft gehad met „Holland.” Of is het gekopieerd? Een portrettekening van Napoleon is in ieder geval waarschijnlijk een kopie, evenals een enkel landschapje waaronder geschreven staat „naar …. Malthesius(?)” 

In 1821, toen de schilder 16 jaar was, nam hij deel aan het concours van de leerlingen van de Academie Minerva — resultaat onbekend?
  Hij is een tijdlang boekbinder van beroep geweest — in 1824 — en werd toen opgeroepen voor de Nationale Militie. Na zijn huwelijk met Maria Gezina Waterborg, dochter van de deurwaarder bij het vredegerecht te Groningen (zijn eigen vader was „heelmeester” te Eenrum) werd de schilder kommies bij de Rijksbelastingen te Grootegast. Later woonde hij (in ’s Rijksdienst?) te Grijpskerk, Zuidbroek, Scheemda, Hoogkerk, Warfhuizen en tenslotte Uithuizen. 

  Ook zijn kinderen hebben verdienstelijk getekend of geschilderd, maar bereikten niet de technische hoogte van het werk van hun vader. 

Het werk van de schilder
  De kleine landschappen op deze tentoonstelling, meest in waterverf, tonen de invloed van de romantiek, ze lijken vaak gedeeltelijk gefantaseerd: heuvellandschappen, bomen, burchten of watervallen zijn geliefde onderwerpen, soms „gestoffeerd” met figuren of het ene of andere literaire motief dat we niet meer thuis kunnen brengen.
  Maar ook heeft de schilder in de buurt van Nijmegen gewerkt. Een uitvoerige tekening van de ruïne van de kapel op het Valkhof bewijst dat. Een Rijngezicht bij Beek en — verderop — een tekening van het slot Loevesteyn zijn misschien mede op deze reis ontstaan. Andere heuvel- of berglandschappen tonen een enigszins Duits romantisch karakter, sommige zijn decoratief — invloed van de behangselschilders van die tijd.
  In Groningerland is in de 19e eeuw, vóór Bach en Gerrit van Houten, weinig geschilderd, vooral de schilders van de Haagse School kozen hun onderwerpen meer zuidelijk. Toch ontdekken we op deze tentoonstelling een paar typische Groninger motieven —
  Hoeksema hoefde niet ver te gaan om ze te vinden, maar heeft toch klaarblijkelijk weinig van de gelegenheid geprofiteerd. We zien een tekeningetje van een bocht van de Hunze bij Roode Haan**) (het Reitdiep was toen nog een open zeegat met ebbe en vloed en er was toen nog geen brug) maar we herkennen het gegeven toch alleen door het onderschrift.
  Ook een gezicht op de wallen van de stad zal de kenners van de historie van Groningen zeker intrigeren: een dwinger met een molen en een lang bruggetje. Dr. Bruins die een groot aandeel had in de totstandkoming van deze tentoonstelling dacht aan het voormalig Klein Poortje; maar volgens de lichtval van de zon klopt dat m.i. niet.
  Aardige kleine pentekeningen, veel zeegezichten met schepen, completeren de tentoonstelling, ook heeft de schilder waarschijnlijk geïllustreerd; we zien bijvoorbeeld taferelen uit het leven van Robinson Crusoe.
  Het is jammer dat deze ontegenzeggelijk begaafde tekenaar en schilder zich niet verder heeft kunnen ontwikkelen als kunstenaar en het is een verdienstelijk werk van de organisatoren van deze aardige expositie dat zij de moeite hebben genomen veel van zijn bescheiden levenswerk bij elkaar te brengen.
JOHAN D. ***)

*) gegevens verzameld door dr. Bruins (Leens).
**) misschien de mooie bocht van de Hunze bij wat nu nog „de Barnegaten” heet?
***) Johan Dijkstra, kunstschilder  

 Zelfportret P. E. Hoeksema

___________________________________________________________

Naar Petrus Egbertus Hoeksema
Naar Ommelander Museum