| ___________________________________________________________ |
Datum van downloaden gegevens rijksmonument Pollux: 03-07-2022
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
www.cultureelerfgoed.nl
Complexnummer: 509459
Complexnaam Pollux Aantal complexonderdelen 5
Monumentnummers van complexonderdelen 509460, 509461, 509462, 509463, 509464
Hoofdadres van hoofdobject: Hoofdweg 20, 9966 VC Zuurdijk
Complexomschrijving
Inleiding COMPLEX, Pollux genaamd, bestaande uit een DWARSHUISBOERDERIJ, getuige de gevelsteen in het voorhuis gebouwd in 1818 door J.P. Vork en A.L. Diekhuis, een vrijstaande BIJSCHUUR vermoedelijk daterend uit het laatste kwart van de 19de eeuw,
een KOETSHUIS van omstreeks 1900,
HEKPIJLERS vermoedelijk daterend uit de tweede helft van de 19de eeuw en de
ERFINRICHTING met dubbele omgrachting.
In 1818 werd op de plek van een oudere boerderij, vermoedelijk uit 1765, een nieuwe boerderij gebouwd. Aan het voorhuis is aan de noordkant een tuinmuur aangebouwd. In het voorhuis zijn nog restanten aanwezig van het vorige voorhuis dat vermoedelijk uit 1765 dateerde.
In het laatste kwart van de 19de eeuw is het voorhuis verbouwd en kreeg het een Eclectisch uiterlijk. Het interieur van het voorhuis is in de jaren dertig van de 20ste eeuw opnieuw verbouwd.
Bij het complex behoorden aanvankelijk tevens een aangebouwde bijschuur en een stookhut die na de Tweede Wereldoorlog zijn afgebroken.
Pollux is gelegen ten zuidoosten van het gehucht Zuurdijk, tegen de oude dijk langs het Reitdiep aan. Op dezelfde plek lag vroeger een boerderij die tot de Reformatie tot het klooster van Wittewierum behoorde.
Omstreeks 1811 was Pollux samen met het ernaast gelegen Castor in handen van dezelfde eigenaar.
De namen van de twee boerderijen verwijzen naar de gelijknamige tweelingbroers uit de Antieke Oudheid, waarvan de één, Pollux, onsterfelijk was en de ander, Castor, sterfelijk.
Waardering
Complex Pollux, bestaande uit een dwarshuisboerderij, een bijschuur, een koetshuis, hekpijlers en erfinrichting van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang:
– als voorbeeld van een dwarshuisboerderij met aanzien uit de tweede helft van de 19de eeuw in de provincie Groningen
– vanwege de sobere eclectische vormgeving en ornamentiek van het voorhuis van de boerderij
– vanwege de hoge mate van gaafheid van de verschillende onderdelen van het complex
– vanwege de inrichting van het complex met een dubbele omgrachting
– vanwege de beeldbepalende ligging van het complex in het landschap van het Reitdiepdal
___________________________________________________________
Monumentnummer: 509460 (Dwarshuisboerderij e.d.)
Status: rijksmonument
Inschrijving register: 16 juni 1999 Kadaster deel/nr: 82770/60
Monumentnaam: Pollux
Complexnummer 509459 Complexnaam Pollux
Hoofdweg 20, 9966 VC Zuurdijk
Kadastrale gemeente Leens, Sectie L, Grondperceel 657
Rijksmonumentomschrijving
DWARSHUISBOERDERIJ bestaande uit een VOORHUIS, een korte HALS en een aangebouwde SCHUUR.
VOORHUIS op L-vormige plattegrond is één bouwlaag hoog, vrijwel geheel onderkelderd en wordt gedekt door een samengesteld schilddak deels met grijze leien bekleed en deels met niet-originele singels; drie schoorstenen op nok, waarvan twee gepleisterde met kap en een van baksteen.
Gevels zijn in blokken gepleisterd, hebben plint van pleisterwerk en worden beëindigd door een kroonlijst. Vensters zijn T-vensters geheel omlijst met kuif; keldervensters met middenroede hebben dezelfde omlijsting als T-vensters.
Entree bevindt zich in oostgevel. Voordeur is dubbele paneeldeur met voor vensters een decoratief gietijzeren rooster en een getoogd bovenlicht; omlijsting met aan weerszijden een pilaster en beëindigd door een kroonlijst; hardstenen stoep met bordes en aan weerszijden zes treden; balustrade van smeedijzer met vier gietijzeren balusters.
Naast entree een natuurstenen gevelsteen.
Aan weerszijden van entree twee verticale vensters en daaronder twee keldervensters.
Noordgevel springt halverwege een kwart van de totale breedte van het voorhuis terug. In vooruitspringend deel twee verticale vensters en daaronder twee keldervensters.
In terugliggend deel een niet-origineel venster en een deur uit omstreeks 1890 met rechthoekig bovenlicht en lage stoep. In tussenliggende westgevel een opgeklampte deur naar de kelder.
Zuidgevel heeft vier verticale vensters en daaronder vier keldervensters; in midden van gevel een hardstenen plaquette met inscriptie: “Dit Gebouw is Gesticht in het Jaar 1818 door J.P. VORK en A.L.DIEKMAN“.
Middelste deel van zuidgevel is tot en met zolderverdieping doorgetrokken en wordt gedekt door een zadeldak; in doorgetrokken gevel dubbele deur met bovenlicht en balkon; houten balkon heeft houten balustrade en wordt ondersteund door gietijzeren consoles.
Korte HALS heeft in blokken gepleisterde gevels beëindigd door kroonlijst en wordt gedekt door een zadeldak van geglazuurde zwarte Hollandse pannen dat op dak van hoofdschuur aankapt.
In zuidgevel bevindt een tweede ingang; paneeldeur met rechthoekig bovenlicht met gietijzeren decoratie voorstellende twee putti; lage stoep.
SCHUUR is opgemetseld van rode baksteen en wordt gedekt door een wolfdak van deels geglazuurde zwarte Hollandse pannen en deels golfplaten in plaats van oorspronkelijk riet; in beide hoeknokken een houten uilenbord; op achterste uilenbord een metalen windwijzer met een bol en een ster. Achtergevel heeft een grote niet-originele schuurdeur uit de jaren dertig en twee kleinere dubbele opgeklampte schuurdeuren beëindigd door een korfboog.
Boven niet-originele schuurdeur een betonnen latei en natuurstenen gevelsteen met jaartal 1818; rechter kleine schuurdeur heeft natuurstenen sluitsteen met de initialen “J.P.V.” en “A.L.D.” die staan voor dezelfde personen als vermeld op de gevelsteen in de zuidgevel van het voorhuis.
Tussen schuurdeuren en aan weerszijden ervan rondboogvensters met gietijzeren roedenverdeling; boven kleine schuurdeuren vier halfronde vensters met gietijzeren roedenverdeling.
Achtergevel wordt beëindigd door kroonlijst; in schuine zijstukken gevlochten metselwerk. Zijgevels van schuur hebben bakgoot en kleine stalvensters.
Voorgevel van schuur heeft opgeklampte deur met tweedelig bovenlicht en drie zesruits vensters beëindigd door strekken. Voorgevel heeft in schuin zijstuk gevlochten metselwerk en wordt beëindigd door niet-originele bakgoot.
INTERIEUR van zowel voorhuis als schuur hebben een grotendeels originele indeling.
De middengang van het voorhuis bestaat uit een hoger en lager gedeelte en is in eclectische stijl gedecoreerd door middel van omlijste blinde vensters en cartouches boven de paneeldeuren. Alle vensters van het voorhuis hebben originele vensterbanken en blinden.
Kelder onder voorhuis heeft geheel originele indeling met vliegenkast, zuivelgedeelte en bewaarplaatsen voor fruit, groente en aardappels.
In het INTERIEUR van de schuur zijn onder meer van belang: in voorste gedeelte een dienstwoning voor de eerste arbeider en een zogenaamde donkere gang voor het personeel; originele gebinten en sporenkap.
Waardering
Dwarshuisboerderij van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang:
– als voorbeeld van een dwarshuisboerderij met een L-vormig voorhuis uit de 19de eeuw in de provincie Groningen
– vanwege de sobere eclectische vormgeving en ornamentiek van het voorhuis van de boerderij
– vanwege de hoge mate van gaafheid van het exterieur en delen van het interieur
– vanwege de functionele en ruimtelijk-visuele relatie met andere onderdelen van het complex
___________________________________________________________
Monumentnummer: 509461 (Bijschuur)
Status: rijksmonument
Inschrijving register: 16 juni 1999 Kadaster deel/nr: 82770/57
Complexnummer 509459 Complexnaam Pollux
Hoofdweg 20, 9966 VC Zuurdijk
Kadastrale gemeente Leens Sectie L Grondperceel 657
Rijksmonumentomschrijving Objectomschrijving
Omschrijving
BIJSCHUUR behorende bij boerderijcomplex Pollux vermoedelijk daterend uit het laatste kwart van de 19de eeuw, is in de loop der tijd verscheidene keren hersteld. Schuur was oorspronkelijk in gebruik als schaapskooi. Basement van gevels is opgemetseld van rode baksteen; overige deel van gevels zijn van verticaal getimmerd houtwerk.
Schuur wordt gedekt door een wolfdak van golfplaten in plaats van oorspronkelijk riet. Aan voor- en achterzijde een dubbele opgeklampte schuurdeur die is vergroot. Aan voorzijde een niet-origineel venster.
INTERIEUR heeft originele gebinten en sporenkap.
Waardering
BIJSCHUUR behorende bij boerderijcomplex Pollux van algemeen belang:
– als voorbeeld van een houten bijschuur uit het laatste kwart van de 19de eeuw in de provincie Groningen
– vanwege de hoge mate van gaafheid van het exterieur
– vanwege de functionele en ruimtelijk-visuele relatie met andere onderdelen van het complex
___________________________________________________________
Monumentnummer: 509462 (Koetshuis)
Status: rijksmonument
Inschrijving register: 16 juni 1999 Kadaster deel/nr: 82770/54
Complexnummer 509459
Complexnaam Pollux
Hoofdweg , 20 9966 VC Zuurdijk
Kadastrale gemeente Leens, Sectie L, Grondperceel 657
Rijksmonumentomschrijving
Omschrijving
KOETSHUIS behorende bij boerderijcomplex Pollux dateert uit omstreeks 1900, geheel van hout geconstrueerd.
Koetshuis staat in binnenste omgrachting op vier betonnen palen en aan de voorkant op muurwerk van rode baksteen. Pand wordt gedekt door zadeldak van golfplaten.
In topgevels een rond roosvenster met gietijzeren roeden; topgevel aan voorzijde heeft decoratieve windveer met versierde houten makelaar. In voorzijde twee dubbele opgeklampte deuren die aan bovenkant getoogd zijn.
Waardering
Koetshuis behorende bij boerderijcomplex Pollux van algemeen cultuurhistorisch belang:
– als voorbeeld van een houten koetshuis van omstreeks de eeuwwisseling in de provincie Groningen
– vanwege de hoge mate van gaafheid van het exterieur
– vanwege de functionele en ruimtelijk-visuele relatie met andere onderdelen van het complex
___________________________________________________________
Monumentnummer: 509463 (Erfinrichting)
Status: rijksmonument
Inschrijving register: 16 juni 1999 Kadaster deel/nr: 82770/50
Complexnummer 509459 Complexnaam Pollux
Hoofdweg , 20 9966 VC Zuurdijk
Kadastrale gemeente Leens, Sectie L, Grondperceel 657
Rijksmonumentomschrijving
Omschrijving
ERFINRICHTING bestaande uit een dubbele omgrachting van oorsprong waarschijnlijk daterend uit 1765, maar in huidige vorm vermoedelijk uit de tweede helft van de 19de eeuw.
Op wal tussen twee grachten staan linden; aan de zuidzijde vier rijen en aan de noordzijde twee. Aan de binnenkant van de binnenste gracht staat een rij linden.
De tuin gelegen op het binnenterrein vertoont kenmerken van een landschapstuin bestaande uit een nuts- en siertuingedeelte; restanten van de siertuin zijn nog aanwezig in de vorm van grote kastanjes en eiken.
Vanaf de noordgevel van het voorhuis loopt een van rode baksteen opgemetselde tuinmuur die diende als afscheiding tussen sier- en nutstuin en tussen de familie van de hereboer en het personeel.
Langs de tuinmuur liep een pad met twee vaste bruggetjes over de dubbele omgrachting.
De binnenplaats aan de noordzijde van het woonhuis is met klinkers geplaveid en heeft een originele waterput.
Het achtererf van de hoofdschuur is bestraat met betonplaten.
Waardering
Erfinrichting behorende bij boerderijcomplex Pollux van algemeen cultuurhistorisch belang:
– als voorbeeld van een boerenerf uit de tweede helft van de 19de eeuw in de provincie Groningen
– vanwege de redelijke mate van gaafheid
– vanwege de beeldbepalende ligging aan de rand van het Reitdiepdal
– vanwege de functionele en ruimtelijk-visuele relatie met andere onderdelen van het complex
___________________________________________________________
Monumentnummer: 509464 (Hekpeilers)
Status: rijksmonument
Inschrijving register: 16 juni 1999 Kadaster deel/nr: 82770/43
Complexnummer 509459 Complexnaam Pollux
Hoofdweg , 20 9966 VC Zuurdijk
Kadastrale gemeente Leens, Sectie L, Grondperceel 657
Rijksmonumentomschrijving
Omschrijving
HEKPIJLERS behorende bij boerderijcomplex Pollux, bestaande uit vier pijlers die vermoedelijk uit de tweede helft van de 19de eeuw dateren.
Pijlers staan op een dam over de dubbele omgrachting rondom het complex aan het einde van de oprijlaan die aansluit op de weg Zuurdijk-Warfhuizen, en verschaft toegang tot het erf.
Aan weerszijden van de weg over de dam staan aan de binnenzijde een grote en aan de buitenzijde een kleine pijler. Het tussenliggende hekwerk is verdwenen. De pijlers zijn opgemetseld van rode baksteen; het basement is verdikt; pijler wordt bekroond door een vierzijdig fronton van pleisterwerk.
In oostelijke grote pijler staat in het pleisterwerk ‘POL‘ en in westelijke ‘LUX‘.
Waardering
HEKPIJLERS behorende bij boerderijcomplex Pollux van algemeen belang:
– vanwege de functionele en ruimtelijk-visuele relatie met andere onderdelen van het complex
| ___________________________________________________________ |
Naar Overige gegevens “Pollux”