___________________________________________________________

31-05-1989 Nieuwsblad van het Noorden, woensdag
Vissers, recreanten en bollentelers worden tekort gedaan
Boeren tegen oplossing bodemdaling
van onze correspondent 

Boeren in het waterschap Hunsingo zijn het niet eens met de oplossingen die het waterschap kiest om de effecten van de bodemdaling weg te nemen. De bodem in een gebied van 8500 hectare daalt volgens de verwachtingen tot 65 cm op het diepste punt. Dat punt komt te liggen in de buurt van Stedum. Onderdendam, Usquert en Bedum krijgen naar verwachting te kampen met een daling van 20 cm. Het gebied krijgt door de daling die ongelijkmatig is, de vorm van een bord.

De daling wordt veroorzaakt door gaswinning in het Slochterveld. Om er voor te zorgen dat de gronden niet veranderen in moerassen en de kelders niet in vijvers moet het water in het gebied hoger op worden gepompt. Simpel meer water wegpompen vanuit de hoofdwatergang is onmogelijk, want dan zou er onvoldoende diepgang voor schepen ontstaan. 

Hunsingo wil het water naar het westen leiden en dan via het waterschap Electra op het Lauwersmeer lozen. De boeren vinden die oplossing slecht. Zij willen het water via Noordpolderzijl op het wad brengen. 

Daarvoor hebben ze een aantal redenen. Inplaats van vijf gemalen zoals in het plan van Hunsingo kan er worden volstaan met een gemaal. Dat gemaal pompt het water op in een groot bedijkt kanaal dat richting Noordpolderzijl loopt. Het kanaal zal op ruim 150 hectare landbouwgrond beslag leggen, maar dat vinden de boeren niet erg, omdat er door de aanleg van het kanaal een enorm zoetwaterreservoir ontstaat. Vanuit dat reservoir wordt indien nodig het water op het wad geloosd door middel van een ebsluis: twee deuren die opengaan bij laag water. Dat zoete water kan echter ook worden aangewend voor de bestrijding van de verzilting in de kustpolders.

Door die verzilting lijden gewassen schade en is bijvoorbeeld beregening, onder anderen nodig voor de bloembollencultuur, uitgesloten. 

Juist de Groninger kustpolders lenen zich uitstekend voor de bloembollenteelt. De grond is er licht genoeg voor. En bloembollengrond zal er de komende jaren hard nodig zijn. Bestrijdingsmiddelen, die de intensieve teelt van bollen mogelijk maakten, worden steeds meer verboden. En zonder die middelen is bollentelen alleen mogelijk als er elk jaar een akker wordt genomen waarop nog nooit, of tamelijk lang geleden bollen hebben gestaan

Garnalen
Behalve het optimaal gebruiken van het zoete water heeft het “boerenplan” nog een voordeel.

Doordat er minder gemalen hoeven te worden geplaatst ondervindt de recreatievaart minder hinder. En dan is er natuurlijk het voordeel voor de garnalenvissers van Noordpolderzijl, die constant kampen met het dichtslibben van de haven. Als er regelmatig behoorlijke hoeveelheden water op het wad worden geloosd, neemt dat water het slib in hun haven mee naar zee. Van belang is ook, dat het overtollig Hunsingo water recreanten in de Lauwersmeer zou kunnen verrassen.

Niet te duur
Bij al deze argumenten vinden de boeren het belangrijk dat de oplossing die wordt gekozen op termijn zo goedkoop mogelijk is. Op dit moment draaien niet de boeren, maar de NAM op voor de kosten “Wat als de NAM er niet meer is, dan zullen wij toch zelf in dit gebied de kosten moeten dragen. Ook over vier eeuwen zal onze bodem nog steeds gedaald zijn,” zegt C.H. Wolthuis uit Usquert, woordvoerder van de boeren voor plan Noordpolderzijl.

De technici van het waterschap denken dat het boerenplan onhaalbaar is. Ze verwachten dat het 30 miljoen meer kost dan hun eigen plan van 100 miljoen. En een duurder plan, dan strikt noodzakelijk is, zo redeneren ze, zal niet door de Commissie Bodemdaling worden geaccepteerd. De boeren vinden die redenering krom. “We hebben recht op het beste plan. De NAM pompt hier jaarlijks voor drie a vier miljard onderweg. Wat maakt die paar miljoen dan uit. Wij hebben er niet om gevraagd om in een dalingsgebied te wonen.” 

Bovendien vinden de boeren dat bij de berekeningen niet alleen moet worden gekeken naar de kosten van de waterbouwkundige werken inclusief beheer en onderhoud. Maar ook naar de maatschappelijke kosten. Bloembollenteelt levert werkgelegenheid op, minder gemalen geven meer recreatievaart en ook dat is goed voor de economie. Bovendien is het vergroten van de opslagcapaciteit van zoet water goed voor het milieu. Groningen laat water uit het IJsselmeer in. Het IJsselmeer wordt gevoed door de Rijn. Zoals bekend is het Rijnwater van uitermate slechte kwaliteit, bovendien is het hard water. Sinds jaar en dag zetten milieuorganisaties zich in voor conservering van gebiedseigenwater. Enerzijds om de belasting van het Groninger milieu te verminderen, anderzijds om plantengemeenschappen die niet bestand zijn tegen hard water in stand te houden.

Vijf gemalen
Het plan van het waterschap gaat uit van de bouw van vijf gemalen, waarvan eentje het gemaal Den Deel ten oosten van Onderdendam, in voorbereiding is genomen. Overdreven voorgesteld zal het waterschap een omgekeerde waterval worden met drie traptreden een op 1.40 m onder het Normaal Amsterdams Peil (NAP), op 1.18 m eronder en op min 0.93 m. Er moeten dan gemalen worden gebouwd bij Baflo, Onderdendam, Winsum en Zuidwolde. Bij die gemalen moeten schutsluizen komen voor de scheepvaart. Bovendien moet de capaciteit van de gemalen van Electra worden uitgebreid. Hoe groot die uitbreiding moet zijn is nog niet duidelijk. De deskundigen schatten dat het tussen de 300 en 900 m³ per minuut moet zijn. Dat is een gigantische uitbreiding. Als wordt bedacht dat een uitbreiding met 600 m3 inhoudt, dat het gemaal een fiks 25 meter bad per minuut moet kunnen leegpompen.

Stroomversnellingen
Ook technisch hebben de boeren bemerkingen op het plan van Hunsingo. De kanalen en sloten kunnen volgens de officieele normen samen 7 millimeter regenwater per etmaal afvoeren, zonder dat kaden uitschuren. Het plan van Hunsingo gaat uit van een verwerking van 11.5 millimeter, daardoor ontstaan er stroomversnellingen in de watergangen, extra slijtage aan wallen en kaden en dus extra kosten. 

Volgens de boeren is het helemaal niet mogelijk, om al dat water door Winsum te leiden. “De watergang kan daar niet worden verbreed. Wij hebben berekend, dat bij slecht weer het water in Winsum met 1.5 meter stijgt. Dan loopt het dorp dus onder,” zegt Wolthuis.

Onduidelijk is dus wat het waterschap Electra precies voor installatie aan gaat leggen om het Hunsingo water op het Lauwersmeer te krijgen. Wel is bekend, dat door gaswinningen in het Westerkwartier en het Noordenveld tevens bodemdaling zal optreden. Ook het water van Westerkwartier en Noordenveld moet via de Electragemalen “De Waterwolf’ en “H.D. Louwes” naar het Lauwersmeer. De boeren vrezen dat de afvoercapaciteit dan helemaal onvoldoende is.

Normale niveau
Waar alle deskundigen het over eens zijn is dat de waterstand weer op het normale niveau moet worden gebracht. Door hoge grondwaterstanden lijden gebouwen, maar ook gewassen schade. Vooral de zware kleigronden zwellen bij een te hoge grondwaterstand zo op, dat ze niet meer te bewerken zijn. De effecten voor de boer zijn desastreus. Bieten moeten vroeger gerooid, wintertarwe kan niet gezaaid, aanhangende grond op de aardappelen neemt toe en het ploegen kan niet in de herfst plaatsvinden.

Maatregelen moeten er worden genomen. Dienstig lijkt echter sowieso te kiezen voor een flexibel plan. Want hoeveel de bodem werkelijk gaat dalen blijft duister. Aanvankelijk berekende men een meter, vervolgens 30 centimeter en nu is de verwachting dus 65 centimeter.

Vorige week lichte Wolthuis het Noordpolderzijlplan toe op een voorlichtingsbijeenkomst in Kantens. Daar kreeg hij de toezegging dat de technici van het waterschap ook het boerenplan zullen doorrekenen. Vandaag worden die cijfers in Bedum gepresenteerd tijdens de laatste voorlichtingsavond, die plaats vindt in Het Trefcentrum. Vervolgens moet het bestuur van het waterschap beslissen welk plan de voorkeur geniet.

___________________________________________________________

Electra: Gemaal “De Waterwolf” hoge waterstanden en draaiuren