___________________________________________________________

23-01-1959 Nieuwsblad van het Noorden, vrijdag
Burgemeester P.D. Edel waarschuwde
Peizermaders vannacht op de dijken aan het werk
Omgelegde Eelderdiep stroomde over: 1700 hectare in gevaar
(Van onze verslaggevers)
Vannacht tegen èèn uur stapte burgemeester P. D. Edel uit Peize met een grote bus onder zijn arm in zijn auto.
Dat gebeurde aan de Carolieweg te Groningen. In die bus zaten honderd dik belegde broodjes met ham en kaas bestemd voor vijftig mannen, die gisteravond en vannacht in het hondeweer aan het werk zijn geweest langs het Omgelegde Eelderdiep bij Peizermade.
Hij moest hiervoor wel naar de stad toe, omdat de café’s in Peize vroegtijdig gesloten zijn.

Waarschuwing
Gisteravond omstreeks half tien , kreeg de burgemeester bericht, dat het water over de dijk van het Eelderdiep sloeg en het waterschap Peizer- en Eeldermaden bedreigd werd met een grootscheepse overstroming.
De burgermeester belde iedereen, die op Peizermade telefoon had onmiddellijk op en vroeg hen zelf voor vijf mannen te zorgen. Verder gaf hij aanwijzigingen waar zij in hun laarzen en met de schop onder de arm naar toe moesten gaan. Twee vrachtauto’s met 1000 zandzakken werden naar de bedreigde plekken gebracht.
Het water liep de polder reeds met binnen en enkele boeren, waarbij H. Schuring, waren genoodzaakt hun vee naar een veiliger plaats te brengen.
Gevaarlijk
Op de meest gevaarlijke plaats, namelijk ter hoogte van Het Beeld, kon men niet komen. Het was te gevaarlijk om op de zwiepende dijk de weg te vinden. Hier kon men alleen maar hopen, dat de dijk niet door zou breken.
Anders was het dichter naar de Peizerweg toe, zo ongeveer achter het Stadspark. Daar vulden de ruim vijftig mannen de zandzakken met zand, dat uit de weg gegraven werd.
Burgemeester P. D. Edel vergezeld van de secretarie-ambtenaren K. Nieboer en J. Gol, waren de hele avond bij de werkzaamheden aanwezig.
Het was er geen prettig toeven, want de wind was sterk en de regen sloeg met kracht neer. Maar de mannen gaven geen krimp. Er stond 1700 hectare land op het spel, waarvan er reeds 500 onder water stonden. Op verschillende plaatsen stond het water al in de schuren en slaagde men er niet in het te keren, dan zouden ook de woonhuizen gevaar lopen. Het water zou dan zeker de woonkamers binnenstromen, zoals twintig jaar geleden ’t geval was bij de oprichting van het waterschap.
Zo nu en dan controleerden posten de kritieke plekken van ’t Omgelegde Eelderdiep. Zo troffen wij er in het pikdonker de heren L. B. Hummel, H. Geersing en J. G. Bolhuis aan, die de stroming van het water met een bezorgd gezicht aanzagen. Telkens richtte zich een bundel licht van een zaklantaarn over het woelige watervlak en hoewel de situatie daar nog wel houdbaar was hadden zij er een zwaar hoofd in hoe de situatie vandaag wel zou zijn.
Een permanente stroming immers zou er de oorzaak van kunnen zijn, dat de dijk op kritieke plaatsen zou kunnen doorbreken.
Toen zij ons even te woord hadden gestaan, verdwenen zij weer zwijgend in het stormachtige donker.
Tegen half één stapte burgemeester P. D. Edel in zijn auto om proviand voor zijn mannen op te halen.
„Wat moet er op?” werd hem in de cafetaria gevraagd.
„Iets pittigs, hoor. Ham en kaas” zei de burgervader.
Een half uur later verdween hij met zijn belegde broodjes naar het Peizermader „dijkleger”, dat de inhoud van de bus met graagte heeft opgegeten. De mannen waren tot op hun hemd toe nat en doodmoe. Koffie kon niet meer georganiseerd worden. Tegen half drie doken ze hun bed in….

WAT NODIG IS: Oostenwind
Vanmorgen was de situatie bij Peizermade wel iets gunstiger dan vannacht. Maar het water ging toch nog over de dijk en zelfs tussen de aangelegde zandzakken in de Peizer- en Eeldermaden door.
Het gemaal van machinist F. Hoekstra heeft al dagenlang gedraaid, maar het grote gemaal Electra bij Zoutkamp kan al het water ook niet verwerken, omdat de waterstand op de Waddenzee eveneens erg hoog is.
Van gisteravond 11 uur tot vanmorgen ruim half vijf is de boezem, die tussen de zeedijk en het gemaal ligt, bij eb gespuid in de Waddenzee.
Toen men begon was de stand 187 boven Westerkwartierspeil, toen men moest stoppen nog 78 boven dit peil.
De boezem was dus nog lang niet leeg. Nu de westenwind aanhoudt, kan men de eerste dagen ook geen andere toestand verwachten, zo werd ons meegedeeld.
Het water uit de Peizer- en Eeldermaden moet ook naar Zoutkamp toe.
Het „dijkleger” is vannacht om twee uur naar huis gegaan. Vanmorgen zijn ze weer aan de slag gegaan. Met zijn twintigen. Toen is het werk geklaard. De zandzakkenverhoging hield het en er stroomde geen nieuw water de polder meer in. Het gevaar is nog niet geweken, want het water staat nog steeds 90 cm te hoog. Het wachten is op oostenwind.

Ook in Friesland is het water zeer hoog
(Van onze correspondent te Leeuwarden).
In een reeks van winters heeft het hoge water in Friesland niet zo veel overlast gebracht als de laatste dagen het geval is. Heel wat boeren in het Lage Midden van Friesland slaken de verzuchting, dat het hoog tijd wordt, dat het nieuwe provinciale gemaal bij Staveren — tot de bouw waarvan de Provinciale Staten onlangs hebben besloten — spoedig gereed moet komen, omdat wel heel duidelijk blijkt, dat het grote ir. D. F. Wouda-gemaal bij Tacozijl de enorme watermassa’s niet kan verwerken. Door een groot aantal inpolderingen in de laatste jaren is de Friese boezem steeds kleiner geworden en het gevaar voor te hoge waterstanden, die kostbare landerijen bedreigen, is daarmee gestegen.
Het wegdooien van de sneeuw en de stormachtige zuidwestelijke wind hebben vooral in het centrum van Friesland hoge waterstanden tengevolge gehad. Uitgestrekte landerijen kwamen onder water te staan. Een gebied, dat vroeger veel hinder van hoge waterstanden heeft gehad, is de Kleine Geest, in het z.g. Lage Midden van Friesland. Er zijn in dit gebied een herverkaveling en een cultuurverbetering tot stand gekomen. Tot teleurstelling van de landeigenaren zijn in de afgelopen dagen echter ook in dit gebied verschillende poldertjes onder water gelopen.

In de gemeente Tietjerksteradeel is het water op verschillende plaatsen tot aan de kant van de weg gekomen. Dat bezorgt niet alleen last aan het verkeer, maar vooral in de huizen, die aan deze wegen staan zit men met moeilijkheden. Bij Duurswoude heeft men zelfs al noodbruggetjes moeten aanleggen, omdat sommige woningen door het water geïsoleerd waren.

Als er in de komende dagen nog meer regen valt, en de krachtige wind blijft aanhouden zal het hoge water ongetwijfeld nog aanmerkelijk meer schade aanrichten. Zo lang het nieuwe gemaal te Staveren er nog niet is kan men voorlopig de hoop alleen richten op het Ir. Woudagemaal, dat sinds 29 december van het vorige jaar al onafgebroken maalt. Drie ploegen van zes man wisselen elkaar steeds af.
leder etmaal wordt er 6 miljoen m 3. water naar buiten gewerkt. Elke miljoen m 3. doet de Friese boezem één centimeter zakken. Dat zou dus 6 cm. per dag moeten zijn. Maar donderdag stéég het water 6 cm. De mannen van het gemaal bij Tacozijl zullen voorlopig nog wel wat te doen hebben!

___________________________________________________________

Electra: Gemaal “De Waterwolf” hoge waterstanden en draaiuren