___________________________________________________________


30-03-1974 Nieuwsblad van het Noorden, zaterdag

Zuurdijk zou niets zijn zonder de molen
Hoog boven de huisjes van het Noordgroninger Zuurdijk — in de gemeente Leens — staat De Zwaluw, een negentiende eeuwse korenmolen. 
De achtkantige bovenkruier met stelling domineert kilometers ver in het landschap. Als de molen — die met de oude hervormde kerk (in later eeuwen met ontsierend cement bepleisterd, maar stammend uit de dertiende eeuw) de enige monumenten van het dorpje vormen — zou verdwijnen, zou er van Zuurdijk amper iets terug te vinden zijn in het vlakke land.

Als die molen zou verdwijnen. 
Het was hard op weg daar naar toe: de gaten in het dak laten regen en wind vrij spel in het inwendige en de stormen van het recente verleden hebben de ondergang alleen maar verhaast.
Daarom is Zuurdijk blij dat aan de aftakeling een eind komt.
De molen is aangekocht door de Commissie Propaganda Nederlands Boek — de club van de Nederlandse boekhandelaren — en deze week overgedragen aan de vereniging De Hollandsche Molen, die van plan is De Zwaluw te restaureren.
Dit gebeurde ter gelegenheid van het verschijnen van het boek van de maand dat over molens gaat. Samen met de oude kerk — sinds kort overgenomen door de Stichting Oude Groninger Kerken — zal de molen in de nabije toekomst het karakter van Zuurdijk handhaven.
Hoofd van de school in Zuurdijk, de heer H. Zark, tevens voorzitter van de dorpscommissie, vertolkt de gevoelens van de Zuurdijkers.
„Zuurdijk is erg blij dat de oude molen wordt gerestaureerd. Veel oude mensen hebben de molen altijd in werking gezien. Nu staat ie stil en vervalt steeds meer.
Zuurdijk is erg klein. Als je bij het bordje met „50 kilometer” afremt, kun je meteen ook al weer gas geven, want dan ben je het dorp al weer uit.
De molen en de kerk zijn het enige die ’t uiterlijk van ’t dorp bepalen. Als die weg zijn, is heel Zuurdijk weg.
En als de molen er niet meer staat, ligt er een lelijke kale plek.
Daarom hebben wij er altijd voor geijverd de molen te behouden. Maar voor de gemeente was het financieel niet haalbaar om twee molens te herstellen. De molen van Mensingeweer is al door de gemeente Leens opgeknapt.
Geld voor Zuurdijk was er niet. Daarom zijn we blij dat de Nederlandse boekhandelaren De Zwaluw gekocht hebben en overgedragen aan de Hollandsche Molen”

Niet op te brengen
Als die molen zo belangrijk is voor het karakter van het dorp Zuurdijk, waarom zijn er dan geen eerdere pogingen gedaan om De Zwaluw te redden?
Gemeentesecretaris H. Dijkema van Leens:
„De eigenaar wou er te veel geld voor hebben en dat geld hebben we niet. Leens is een tekortgemeente. Bovendien hebben we de molen van Mensingeweer al voor een ton opgeknapt. De gemeente heeft er wel veel aan gedaan – net als het dorp zelf – maar het was niet op te brengen”.

De molen is in 1830 van hout gebouwd, maar bij een brand verwoest. Later is er een stenen onderbouw gemaakt. De Zwaluw zoals ie er nu staat dateert van 1858. Er werd graan tot meel vermalen en gerst tot gort gepeld. De laatste jaren werd de molen niet meer gebruikt.
De bedoeling is de restauratie zo uit te voeren dat er weer in De Zwaluw gemalen en gepeld kan worden. Daarvoor wil men het gilde van vrijwillige molenaars inschakelen.
Wanneer de restauratie zal beginnen, weet mej. S.A.C. Steecels van het bureau van de vereniging De Hollandsche Molen in Amsterdam nog niet te zeggen. Dat hangt mede af van de beschikbaarheid van een molenmaker.

Eerste van vereniging
De Zwaluw is overigens de eerste molen in de provincie Groningen die eigendom is van de vereniging. Andere molens zijn meestal in bezit van particulieren, waterschappen en gemeenten. Op de vraag naar de financiering van de restauratie zegt mejuffrouw Steecels: 
„De Rabobanken hebben vorig jaar een bedrag van 1 ½ miljoen beschikbaar gesteld voor de restauratie van molens, verspreid over heel Nederland. De bedoeling is dat geld zoveel mogelijk over alle provincies te verdelen. Het is echter niet uitgesloten dat er per provincie meer dan een molen gerestaureerd wordt. Voor de provincie Groningen is al besloten de molen De Leeuw in Oldehove op te knappen.” 
Volgens de heer Zark staat het ook al min of meer vast dat een deel van het Rabogeld voor Zuurdijk bestemd zal worden. Mejuffrouw Steecels wijst er op dat het overleg daarover nog niet afgesloten is. 
De molenactie van de ANWB heeft vorig jaar meer opgeleverd dan voorzien was. Een deel van dat overgebleven geld zal volgens gemeentesecretaris Dijkema aan de molen van Zuurdijk ten goede komen. Verder hoopt men op een subsidie van Monumentenzorg. En uiteraard zal De Hollandsche Molen zelf iets voor haar eigendom doen.

Over de bestemming van De Zwaluw zegt de heer Zark: „We hebben eerst plannen gehad om er een alternatief winkeltje in te zetten. Alternatief in die zin dat er iets in de plaats zou komen van de winkels die in Zuurdijk ontbreken. Er is geen enkele winkel meer in ’t dorp. Ook hebben we wel aan een expositieruimte gedacht. Maar voor dat alles blijft weinig ruimte over, want de molen wordt weer ingericht voor het oorspronkelijke doel”.

VVV-directeur H. Braber is enthousiast over het behoud van de Zuurdijkster molen. „Omdat het een van de molens is die een bijzonder accent geven aan het landschap. In dit geval ligt de molen erg monumentaal in de omgeving. Wij hebben herhaaldelijk gepleit voor het behoud ervan. In onze voorlichting gaan we zeker aandacht aan Zuurdijk besteden. Ik heb vaak gevreesd dat De Zwaluw ter ziele zou gaan. Zuurdijk is niets zonder de molen. Voor het toerisme is het ook goed dat er een dichter stramien van interessante plekken in Groningen komt. Er moet meer zijn dan Warffum, Uithuizen, Verhildersum en Lauwersoog. Er zijn veel toeristen te verwachten uit het aangrenzende Duitsland. De mensen van vlak over de grens willen graag autotochten maken in onze provincie en daarbij karakteristieke dingen zien. Daar heb je projecten voor nodig. Molens horen daar zeker bij. Die hebben we tot nu toe misschien te weinig verkocht“.
Over de bestemming van De Zwaluw zegt de heer Braber:
„Wij willen contact met vrijwillige molenaars, die er gaan malen. We zijn van plan om meer informatie te gaan geven over waar en wanneer er gemalen wordt, dat de mensen er kunnen gaan kijken. Zelf ga ik nogal eens naar Garnwerd en we hebben thuis verscheidene keren brood gebakken met het meel dat daar vandaan komt. Zoiets moet in Zuurdijk ook kunnen, dat hoeft niet alleen in Garnwerd. Er zijn bovendien vakmensen genoeg in Noord-Groningen, die het meel kunnen verwerken tot een bijzonder brood. En er zijn mensen genoeg die dat willen kopen.
Zuurdijk hoeft dan ook geen concurrent te worden van Garnwerd”.
TON VAN DER WERF

___________________________________________________________

Naar Restauratie Molen “De Zwaluw”