| ___________________________________________________________ |
Wassenaar, 22 Nov ‘44
(woensdag)
Lieve Allemaal1,
Morgen gaat de heer Schuiringa2 naar Gron en hij wil zoo vriendelijk zijn brief van me op de Waarden te bezorgen.
Sinds ik mijn laatste brief schreef hebben we hier een ontzettende tijd doorgemaakt.
Sinds veertien dagen zijn alle mannen tusschen de 17 en 40 jaar op de vlucht vanwege de menschenjacht die op ze zou worden gehouden.
Eerst is dat in Rotterdam geweest waar ze 51.000 menschen gepakt hebben. Doordat ze daar het eerst begonnen en ze dus niet van de voren op hun hoede waren, hebben ze daar zooveel gekregen.
Het heette dat het hier zondag voor een week zou beginnen, maar doordat het uitgelekt was werd het uitgesteld. Maar vanaf die dag kon het iedere dag beginnen zoodat men voortdurend op zijn hoede moest zijn.
Henk3 is Zaterdag naar de fam. v.d. Torren4 gegaan en hij kwam woensdag terug omdat H. merkte dat het gevaar toen geweken was. Maar de volgende dag is hij met nog een paar jongelui weer vertrokken, hij is nu in Utrecht waar hij werkt bij de Centrale Keukens. Dinsdagochtend zijn hier de razzia’s begonnen in den Haag tot nu toe niet in Wassenaar. Ze hebben maar weinig gevangen men zegt tusschen de 8 en 9000 en ze hadden er op gerekend dat ze 35.000 zouden krijgen. Iedereen was weg of had zich verstopt, velen hebben dagen en nachten in donkere gaten gezeten.
Het economisch leven is totaal tot stilstand gekomen en er is geen brood, geen melk, geen groente, geen enkel bedrijf werkt meer want alles is op de vlucht.
Verder waren er gisteren hongeropstootjes in den Haag en werden de groote zaken geplunderd.
St.5 heeft gisteren dan ook weer een slag met de Duitschen moeten leveren en hij heeft het dus zover gekregen dat de menschen v.h. voedselbedrijf een Auschweiss zullen krijgen, n.l. die van 30-40 jaar, en die van 20-30 voor de belangrijkste functies. Vandaag zijn ze nu bezig om de persoonsbewijzen van de menschen zien te bemachtigen waarop ze dan een stempel krijgen. Maar het is een toer om ze te vinden want ze zitten natuurlijk overal.
1 Familie Klaas Jan de Waard en Geertruida Catharina Westerhuis op De Waarden te Grijpskerk; Tine en Trui Westerhuis waren zusters
2 Gerke Schuiringa
3 Zoon Henk Louwes
4 Landbouwer Kors van der Torren te Waddinxveen
5 Echtgenoot Stephan Louwe Louwes
We zitten nu al 2 dagen zonder brood en het zal nog wel een tijdje duren voordat de bedrijven weer op gang zijn.
En verder staat de hongersnood voor de deur. Volgende week krijgen we nog 1 K.G. aardappelen per persoon in de week en 1 K.G. brood; geen melk, geen boter of vet en groente is er nu helemaal niet en meestal zeer weinig te krijgen.
Vriend en vijand hebben het dus klaar gespeeld om ons te laten uithongeren, ‘t is alleen nog een groot wonder dat het zoo lang goed is gegaan want zondag duurt de spoorwegstaking al 10 weken. En het schijnt dat ze niet van plan zijn om ons te gaan verlossen en dat het nog maar steeds bij woorden blijft.
De menschen maken zich nog geen voorstelling voor wat voor katastrophen we komen te staan.
Verder zit den Haag al sinds een paar weken in het donker en het heet dat wij vanavond geen licht meer zullen krijgen.
Het weer is natter en triester dan ooit en de trams rijden niet meer, en alle fietsen die zich op straat vertoonen worden gevorderd. Wij menen bijna zeker te weten dat Bert Ellens6 niet gepakt is en ook Leo Schoorel7 niet. Ze kunnen beide een Ausweiss krijgen evenals Henk.
’t Was zoo intens zielig om de gepakte menschen te zien wegvoeren. Ze werden in aken geladen als een kudde vee.
Wat een ontzettende ellende heerscht er in vele gezinnen en uitkomst is er niet in zicht.
We hoorden dat er in Eindhoven hongerstakingen zijn geweest en dat de directie mee hebben gedaan. Wat een schande is dat, de menschen weten daar niet wat honger beteekent.
Waarschijnlijk komt Henk morgen weer terug, ik zal dan wel nieuws van Anneke8 hooren, want hij heeft haar geregeld gesproken.
6 De moeder van Tine Westerhuis was Martje Ellens; haar broer was Simon Ellens gehuwd met Johanna de Haan; zij hadden een zoon Lambertus Ellens
7 Vriend van zoon Henk Louwes?
8 Nicht Annie de Waard, zus van Jacob de Waard, landbouwer “Hayemaheerd”, Ewer, Zuurdijk. Tine noemde haar Anneke. Annie zat in Utrecht zwaar in het verzet (Kindjeshaven en Koerier)
De vliegende bommen gaan nog maar steeds vlakbij. Eergisteren kwamen de geall. ze weer bombardeeren en mittrailleeren, maar al die dingen vinden we niet erg meer.
Stephan had deze week weer naar Gron. zullen gaan, maar er kan nu voorlopig weer niets van komen, misschien de volgende week als alles weer loopt en er niets bizonders gebeurt.
Als het mogelijk is en er plaats is dan zou ik graag weer een zak aardappelen willen hebben of anders gort of zoiets.
De auto is vol met passagiers maar er is misschien plaats tusschen de brandstof, wil je dat met de heer Schuiringa overleggen. Daar juist belt de heer Schuiringa dat hij morgen ook niet kan gaan. Wel gaat er een auto van Gron. waar ik die brief aan zal meegeven. De heer Schuiringa komt weer midden de volgende week.
Het water staat hier zoo hoog als het in 20 jaar niet is geweest. ‘k Had mijn kelder plotseling vol water en al mijn voorraden moesten er uit worden gesleept. Wat een rot weer is het steeds is het niet. Alles werkt samen om ons in de diepste ellende te brengen.
St. zijn zorgen zijn onbeschrijvelijk.
En nu het allerbeste hoor! ‘k Hoop nog gauw even te hooren hoe het met allen gaat. Laten Jaap en Piet zorgen dat ze niet gepakt worden, wie een keer gepakt zijn komen niet meer vrij. Vele hartelijke groeten voor de hele fam. Van ons kinderen
Tine
Maak je geen zorgen over ons ik heb voorlopig nog wel wat
| ___________________________________________________________ |
Naar Gebroeders Louwes