___________________________________________________________

21-09-1959 Nieuwsblad van het Noorden, maandag

TENTOONSTELLING OP VERHILDERSUM
H. D. Louwes opende „Van Koren tot Brood”
Probleem van het dagelijks brood heeft de mens diep beroerd
(Van een onzer verslaggevers). 

„De atoomoorlog gaat misschien niet door, maar hoe we de mensheid in het jaar 2000 moeten voeden, dat is een probleem waar we niet onderuit kunnen.”
Aldus de heer H. D. Louwes in de rede waarmee hij zaterdag de tentoonstelling Van Koren tot Brood op Verhildersum bij Leens opende. Daarmee gaf hij aan hoe belangrijk in wezen het onderwerp is, dat het Ommelander Museum naar voren brengt, zq het dan van de praktische kant en historisch gezien.

Onzeker
Het is nog niet zo lang geleden, dat het dagelijks brood een aangelegenheid was, die de mens diep beroerde. Het was immers lang niet altijd zeker, dat het brood er zou komen. In deze tijd, zo zei de heer Louwes, worden wij meer geconfronteerd met de vrees voor de overvloed dan met die voor een tekort. De produktie wordt sneller opgevoerd dan de markten kunnen verwerken.
Maar in het wereldverband gezien is er een ontzaglijk probleem, want meer dan de helft van de wereldbevolking wordt ondoelmatig of onvoldoende gevoed.
De heer Louwes vertelde, dat het nog onmogelijk is die steeds groeiende massa hongerende mensen te voeden met het overschot dat er elders is. Toch zal dit probleem opgelost moeten worden. Vandaar dat de heer Louwes verwachtte, dat de overvloed maar van korte duur zou zijn. 

Dr. L. H. Bruins, voorzitter van bet Ommelander Museum voor Landbouw en Ambacht, had tevoren tijdens de bijeenkomst in hotel Mercurius in Leens veel keren het woord „dank” uitgesproken. Dat gold de talrijke vrijwilligers, particulieren en instanties, die meegewerkt hebben aan de tentoonstelling. Tot de vele belangstellenden behoorden ook dr. E. H. Ebels, de oud-commissaris der Koningin en mevrouw Ebels, gedeputeerde A. D. Veenhoff, die het provinciaal bestuur vertegenwoordigde en burgemeester J. C. Lindeboom, de royale huurbaas, die voor Verhildersum geen huur vraagt en bovendien op vele andere manieren behulpzaam was. 

Praktisch
Een hok korenschoven versperde toen nog de toegang naar de tentoonstelling, maar de heer Louwes verwijderde deze versperring op het voorplein van Verhildersum deskundig, zij het zonder de vork te gebruiken, die voor dit karweitje klaar stond.
De genodigden maakten toen een korte rondgang, bedoeld als voorproefje. „U kunt altijd nog als betalend bezoeker terug komen,” stelde de praktische dr. Bruins hen gerust. 

Graan verbouwen deed men al duizenden jaren geleden. Vandaar dat Van Koren tot Brood een prehistorische afdeling heeft met een reconstructie van een landbouwschuur, graansoorten en werktuigen, waaronder molenstenen en een ploeg (die door de vrouw getrokken werd; de man liep erachter).
De bakkerij is van jongere datum. Naast de oven staat de trog, waarin de bakker het deeg loopt te kneden, men zegt, nadat hij zijn voeten heeft gewassen. De „bakker op de hoek” blaast op de hoorn, wat wil zeggen dat ’t brood klaar is. Voor zijn huis staat de kiepkerel met de broodmand op zijn rug. Maar de bakkerswinkel is ook te zien in alle glorie van de vorige eeuw, compleet met de slang, waaraan de puutjes bengelen. Wat de bakkers tegenwoordig presteren is te zien bij de werkstukken, die afkomstig zijn van de bakkerijtentoonstelling, die de vorige week in Groningen werd gehouden. In een hoekje van de boerderijstaat op de haverkist alles klaar voor de schaft. Een man is bezig het paardebrood te snijden temidden van allerlei werktuigen. Groningen bezit een grote graanbeurs en over de geschiedenis daarvan vertelt de tentoonstelling ook. Evenals over de beurtschippers, die het graan brachten, de meterwegers, de beursmeester, de commissionairs. 

In de kamer, waar de meisjes van de landbouwhuishoudschool in Wehe thee schenken, hangen talloze koekplanken. Trouwens, de Verhildersumer muren dragen ook tekeningen van Its Wiersma en Johan Dijkstra, die het landbouwwerk uitbeelden. En op het voorplein staan behalve het model van een korenmolen onder meer ook nog een boerenkar en een honingpers. 

Maar wie Verhildersum bezoekt, zal ontdekken dat dc borg deze week nog heel wat meer interessants herbergt dan wij hier kunnen vertellen. 

Deskundig verwijderde de heer H. D. Louwes de korenschoven, die de toegang naar de tentoonstelling Van Koren tot Brood in de borg Verhildersum versperde. Dr. L. H. Bruins, voorzitter van het Ommelander Museum (rechts), kijkt goedkeurend toe.

___________________________________________________________

22-09-1959 Nieuwsblad van het Noorden

„De bakker op de hoek, die heeft vannacht geblazen”, zegt een kinderversje en het Ommelander Museum voor Landbouw en Ambacht, die deze week de tentoonstelling Van Koren tot Brood op Verhildersum bij Leens houdt, zag daar een aardig tafereel in. Er zijn er meer, want men heeft het proces van het koren tot het brood, zoals dt vroeger ging, zo levendig mogelijk uitgebeeld. We schreven gisteren al over wat er op Verhildersum te zien is en hierbij zijn dan nog enkele foto’s om iets van de sfeer te laten proeven.

(1) Toen de oven nog met turf gestookt werd, duurde het de ene dag langer dan de andere dag voor ’t brood klaar was. Als het zover was, blies de bakker daarom op de hoorn.
Voor het huis (links) staat de kieperen al klaar om in zijn grote zware aobram het brood naar d eilaten te brengen.
(2) Het zelf te halen heeft natuurlijk ook zijn bekoring, vooral als er wat gezellige mensen in de winkel zijn. Die winkel is ut het eind van de vorige eeuw en heeft behalve koekjesblikken, een beschuitvat en een mooie weegschaal, natuurlijk ook een „slang” waaraan de „puutjes” hangen.
(3) En dit is dan de bakker, die met zijn voeten het deeg loopt te kneden in een trog. Men zegt, dat voetgekneeddeeg vee smakelijker brood opleverde dan bij machinaal kneden. Je moet er dan niet te veel bij denken.
(4) Een oven van dit soort is ook gevonden bij de opgravingen in Pompeï. Dit type oven — het moet wel heel praktisch geweest zijn — heeft het dus bijna twintig eeuwen uitgehouden. Een bezoekster keek even door de deur, maar dat mocht eigenlijk niet, want — het brood zat er in”. In werkelijkheid is de oven voor deze tentoonstelling gemetseld en achter de deur is alleen een Verhildersumer muur.

___________________________________________________________

Naar Herman Derk Louwes
Naar Ommelander Museum